Dư luận các nước Đông á và thế giới đang rất quan tâm đến động thái chính trị mới của Nhật Bản. Ngày 27-4-2009, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản H.Na-ca-sô-nê đã ra một tuyên bố quan trọng về vấn đề hạt nhân trên phạm vi toàn cầu. Điều mới và rất có ý nghĩa của tuyên bố này là ở chỗ xuất phát từ các nguy cơ của cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân, Nhật Bản đưa ra một giải pháp toàn diện và có tính khả thi nhằm phi hạt nhân tại các điểm nóng hạt nhân cũng như trên toàn thế giới. Bản tuyên bố nêu 11 điểm nhưng có 3 vấn đề quan trọng nhất: Cần giải quyết vấn đề hạt nhân vì lợi ích của hòa bình và ổn định, đáp ứng được lợi ích và nguyện vọng của mọi quốc gia; cần giải trừ và tiến tới phi vũ khí hạt nhân, trong đó các cường quốc hạt nhân, trước hết là Mỹ và Nga - hai cường quốc hạt nhân lớn nhất phải giải trừ và thủ tiêu vũ khí hạt nhân, các khu vực cam kết phi hạt nhân; cần xây dựng chiến lược phát triển năng lượng hạt nhân vì mục tiêu dân sự, Nhật Bản sẵn sàng đóng góp và giúp đỡ các nước phát triển hạt nhân vì hòa bình.

Với tuyên bố trên đây của Chính phủ Nhật Bản, đây là lần đầu tiên Nhật Bản đưa ra một quan điểm đầy đủ và rõ ràng, một hành động kiên quyết và mạnh mẽ về vấn đề phi hạt nhân ở thời điểm phức tạp và đặc biệt nhạy cảm của tình hình thế giới. Xuất phát của tuyên bố này là trách nhiệm của Nhật Bản trong việc xây dựng sự tin cậy và hiểu biết lẫn nhan giữa các quốc gia trong việc ngăn chặn nguy cơ hạt nhân đang trực tiếp đe dọa hòa bình và ổn định không chỉ ở Đông á mà ở khắp các châu lục.

Như mọi người đã biết và tỏ ra lo ngại, lâu nay ở Đông á đang diễn ra cuộc đối đầu hạt nhân giữa CHDCND Triều Tiên với Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản. Ngày 5-4 vừa qua, CHDCND Triều Tiên bắn thử tên lửa hạt nhân gây nên sự phản ứng gay gắt của nhiều nước. Không dừng lại ở đó, CHDCND Triều Tiên đã tuyên bố có thể bắn thử tên lửa hạt nhân và tiếp tục phát triển chương trình hạt nhân. Mỹ và một số nước đã đưa vấn đề hạt nhân của CHDCND Triều Tiên ra Hội đồng bảo an LHQ và thực hiện các biện pháp trừng phạt CHDCND Triều Tiên . Bên cạnh đó, cuộc đàm phán sáu bên về vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên đã rơi vào bế tắc và chưa biết đến khi nào mới khởi động lại. Quân đội Mỹ - Hàn Quốc tổ chức cuộc tập trận quy mô lớn ngay gần vĩ tuyến 38 chia cắt hai miền Nam - Bắc Triều Tiên đồng thời nâng cấp báo động quân đội Hàn Quốc. ở thế bị bao vây cô lập, bị Mỹ gây sức ép, CHDCND Triều Tiên đã lựa chọn việc tăng cường tiềm lực quân sự với con bài chủ lực là vũ khí hạt nhân. Tình hình Đông á sau sự kiện CHDCND Triều Tiên bắn thử tên lửa hạt nhân trở nên nóng bỏng gây lo ngại sâu sắc trong cộng đồng quốc tế.

Tuyên bố của Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản ra đúng thời điểm quan hệ Nga - Mỹ đang được cải thiện, cuộc đàm phán về vấn đề cắt giảm vũ khí hạt nhân đang tiến triển khả quan. Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược Nga - Mỹ (START) được ký kết năm 1991 sẽ hết hiệu lực vào tháng 12-2009. Hiện nay Mỹ có 2.200 đầu đạn hạt nhân trong khi Nga có 2.800, là hai nước có số lượng đầu đạn hạt nhân lớn nhất. Vậy nên nếu Nga - Mỹ ký được Hiệp ước START mới, cắt giảm tối đa mỗi nước 1.500 đầu đạn hạt nhân sẽ tạo ra bước đột phá trong việc giảm, tiến tới chấm dứt cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân.

Nhật Bản là cường quốc chính trị và kinh tế, đang đóng vai trò quan trọng ở Đông á và trên thế giới, là nước duy nhất trên thế giới bị thảm hoạ hạt nhân năm 1945 khi Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống hai thành phố Hi-rô-xi-ma và Na-ga-xa-ki. Vậy nên hơn bất cứ nước nào, quan điểm của nhật về vấn đề hạt nhân rất được các nước quan tâm và đánh giá cao.

Tuyên bố đã hay, cần hành động ngay. Xây dựng khu vực Đông á, các khu vực không hạt nhân là đòi hỏi cấp bách trong tình hình hiện nay.

Trần Nhung