Thỏa thuận cho phép các lực lượng Mỹ đặt các căn cứ quân sự tại Cô-lôm-bi-a đầu tháng 8 này đã thổi bùng mối bất hòa tại Mỹ La-tinh. Hầu hết các nước trong khu vực đều chỉ trích quyết định của Cô-lôm-bi-a. Tại Hội nghị thượng đỉnh Liên minh các quốc gia Nam Mỹ (UNASUR) vừa qua ở Ê-cu-a-đo, nhiều nước Mỹ La-tinh đã tuyên bố sẽ gây áp lực đối với Tổng thống Cô-lôm-bi-a U-ri-bê buộc ông phải xem xét lại kế hoạch này. UNASUR đã quyết định tổ chức Hội nghị thượng đỉnh bất thường tại ác-hen-ti-na vào 27-8 tới nhằm thảo luận về quyết định của Cô-lôm-bi-a cho phép Mỹ thiết lập tới 7 căn cứ quân sự tại đây.

Theo các nhà phân tích, việc thông qua thỏa thuận là vì Cô-lôm-bi-a đang phải lo lắng khi khoản tiền trợ cấp của Mỹ cho kế hoạch chống buôn lậu thuốc phiện 600 triệu USD/năm đã suy giảm. Mặt khác, Tổng thống U-ri-bê đã đồng ý sự có mặt quân sự của Mỹ để đổi lấy sự chấp thuận về Hiệp định thương mại tự do Mỹ - Cô-lôm-bi-a. Tuy nhiên, dù với lý do gì thì thỏa thuận quân sự của Cô-lôm-bi-a đã “châm ngòi” cho cuộc xung đột mới với quốc gia láng giềng Vê-nê-xu-ê-la và đẩy quan hệ giữa Bô-gô-ta và Ca-ra-cát đến tình trạng hết sức căng thẳng.

Tổng thống Vê-nê-xu-ê-la, U-gô Cha-vết cho rằng, các căn cứ quân sự mà Mỹ có ý định thiết lập tại Cô-lôm-bi-a đe dọa tới an ninh của Vê-nê-xu-ê-la, nước có 2.000km đường biên giới chung với Cô-lôm bi-a. Tổng thống Cha-vết khẳng định “làn gió chiến tranh đang thổi qua khu vực Nam Mỹ”, đồng thời cho rằng, thỏa thuận giữa Bô-gô-ta và Oa-sinh-tơn sẽ gây ra cuộc chiến tranh tại khu vực Nam Mỹ. Vì thế, Ca-ra-cát phải tăng cường an ninh và có quyền lên tiếng phản đối. Nếu nguy cơ đó trở thành hiện thực thì Vê-nê-xu-ê-la sẽ đáp trả bằng hành động quân sự, đây sẽ là cơ sở để chứng minh cho sự cảnh giác chống Mỹ của mình. Thậm chí, ông Cha-vết còn công khai tuyên bố sẽ cho phép tàu chiến và máy bay chiến đấu của Nga được tập trận tại lãnh thổ và không phận Vê-nê-xu-ê-la.

Tổng thống Cha-vết tuyên bố sẽ tiếp tục xem xét lại mối quan hệ giữa hai nước trong tất cả các lĩnh vực và triệu hồi đại sứ ở Bô-gô-ta về nước; ra lệnh chấm dứt chương trình bán dầu giá rẻ cho Cô-lôm-bi-a, ngừng nhập khẩu 10.000 xe hơi do Cô-lôm-bi-a sản xuất, đe dọa ngừng trao đổi thương mại. Nhiều quan chức hàng đầu của ngành nông nghiệp, lương thực và thương mại của Vê-nê-xu-ê-la đã tới ác-hen-ti-na để xem xét khả năng tăng nhập khẩu từ nước này một số mặt hàng về dược phẩm, hóa chất, hàng dệt may, thực phẩm và các sản phẩm khác... nhằm thay thế hàng hóa của Cô-lôm-bi-a

Rõ ràng, Mỹ cần thỏa thuận quân sự với Cô-lôm-bi-a sau khi Ê-cu-a-đo từ chối ký tiếp hợp đồng cho phép Mỹ sử dụng căn cứ quân sự ở Man-ta, phía bắc nước này. Trong khi đó, mục tiêu quân sự cũng đáp ứng được mục tiêu phòng chống tội phạm, bởi Cô-lôm bi-a là nước sản xuất cô-ca-in lớn nhất thế giới, còn Mỹ là thị trường tiêu thụ cô-ca-in lớn nhất.

Tuy nhiên, thỏa thuận này đã khiến Cô-lôm-bi-a càng bị cô lập tại khu vực, đồng thời cũng bộc lộ những khó khăn ngoại giao mới của Oa-sinh-tơn.

Không khí căng thẳng sẽ không tốt cho quan hệ giữa Mỹ với khu vực Mỹ La-tinh, đặc biệt là chỉ mới vài tháng vừa qua, Tổng thống Mỹ Ô-ba-ma đã thông báo về một chính sách mới đối với Mỹ La-tinh dựa trên cơ sở hợp tác và đối thoại. Thế nhưng, lời nói đang có biểu hiện không đi đôi với việc làm, khi mà quan hệ Oa-sinh-tơn với Ca-ra-cát vẫn căng thẳng, bởi Mỹ cáo buộc Vê-xu-ê-la cản trở các nỗ lực chống buôn lậu thuốc phiện. Việc dỡ bỏ cấm vận chống Cu-ba chưa có tiến triển, còn Bô-li-vi-a thì vẫn đang phải chịu mất một số ưu đãi thuế xuất khẩu từ sau khi Mỹ ngừng đạo luật thúc đẩy thương mại tại khu vực. Hơn nữa, nền kinh tế ốm yếu của Cô-lôm-bi-a đang phải gánh chịu những hậu quả từ căng thẳng ngoại giao, Ê-cu-a-đo đã tăng thuế lên hàng hóa của Cô-lôm-bi-a và Vê-nê-xu-ê-la cũng dọa hành động tương tự.

Có thể thấy, thỏa thuận quân sự Mỹ - Cô-lôm-bi-a đã khiến quan hệ giữa các nước trong khu vực Mỹ La-tinh lâm vào sóng gió. Sự hiện diện quân sự của Mỹ ở Cô-lôm-bi-a là những tín hiệu tiềm ẩn những nguy cơ bất ổn, gây lo ngại cho các nước trong khu vực.

MINH PHƯƠNG