*Người Palestine khóc thương một cháu bé 8 tháng tuổi tử vong do hít phải khí gas trong cuộc biểu tình ngày 14-5. *
Gaza là dải đất rộng hơn 360km2 ở ven Địa Trung Hải, từ nhiều thế kỷ là nơi sinh sống của người Arab Hồi giáo chiếm đa số và người Thiên Chúa giáo, Do Thái thiểu số. Tuy nhiên, khi người Do Thái ở châu Âu chạy trốn nạn diệt chủng, cộng đồng Do Thái ở đây đã tăng mạnh. Từ sau Chiến tranh thế giới thứ I, cũng như toàn vùng lãnh thổ Palestine, Gaza thuộc quyền cai trị của người Anh.

Tháng 11-1947, Liên Hợp quốc thông qua Nghị quyết 181 chấm dứt quyền uỷ trị của Anh và phân chia khu vực thành một Nhà nước của người Palestine và một Nhà nước của người Do Thái, riêng thành phố Jerusalem sẽ được quốc tế hoá. Thế nhưng, ngày 14-5-1948, Hội đồng Dân tộc Do Thái tuyên bố thành lập Nhà nước Israel với Thủ đô là Jerusalem. Biểu thị tình đoàn kết với những người anh em Palestine, các nước Arab phản đối hành động này của Israel, dẫn đến cuộc chiến tranh Arab - Israel lần thứ nhất, bắt đầu ngay ngày hôm sau (15-5-1948). Đến khi hai bên đình chiến (tháng 2-1949), biên giới dải Gaza được vạch ra và khu vực này thuộc kiểm soát của Ai Cập.

Ngày 5-6-1967, trong bối cảnh căng thẳng của Chiến tranh Lạnh, những vụ đụng độ nhỏ lẻ ở biên giới biến thành cuộc chiến tranh kéo dài 6 ngày. Quân đội các nước Arab bị thiệt hại nặng; Israel chiếm dải Gaza và bán đảo Sinai từ Ai Cập, cao nguyên Golan từ Syria và Bờ Tây cùng Đông Jerusalem từ Jordan. Ở Gaza, gần 1 triệu người tị nạn Palestine rơi vào cảnh nằm dưới quyền cai trị của Israel.

Năm 1993, Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) và Israel ký Hiệp ước hòa bình Oslo. Israel giao lại quyền kiểm soát một phần Gaza và Bờ Tây cho chính quyền bán tự trị Palestine, đổi lại, PLO cam kết kiềm chế bạo lực của các nhóm du kích Palestine như Hamas. Sau khi Hamas giành chiến thắng trong cuộc bầu cử ở Gaza năm 2006, chính quyền Palestine nắm quyền tài phán Gaza, đồng thời kiểm soát biên giới của dải Gaza với Ai Cập, trong khi Israel kiểm soát không phận và đường bờ biển của dải đất này.

Hiện nay, khoảng 80% trong số 1,3 triệu người tị nạn Palestine ở Gaza phải sống nhờ vào viện trợ và hơn nửa triệu người sống trong trại tị nạn. Tỷ lệ nghèo đói 39%, tỷ lệ thất nghiệp lên tới 40%; điện, thực phẩm đều khan hiếm. Chính vì vậy, bạo lực, xung đột xảy ra gần như hằng ngày. Hằng năm, cứ vài tuần trước “Ngày thảm họa 15-5” (Nakba), căng thẳng lại bùng phát. Riêng các cuộc biểu tình năm nay diễn ra còn do việc Mỹ khai trương Đại sứ quán tại Jerusalem, có thể là đẫm máu nhất trong lịch sử, khiến 58 người Palestine chết, hơn 2.700 người khác bị thương bởi lực lượng Israel.

Tình trạng đổ máu thảm khốc khiến nhiều nước kể cả các đồng minh của Mỹ như Anh, Pháp lên tiếng kêu gọi kiềm chế, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ - một thế lực của khu vực, không ngần ngại gọi đây là một vụ “thảm sát”. Ngoại trưởng các nước Arab bác bỏ và lên án quyết định của Mỹ chuyển Đại sứ quán tại Israel từ Tel Aviv sang Jerusalem cũng như các vụ bạo lực của Israel chống lại người Palestine, đồng thời kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về bạo lực ở Gaza. Tổng thống Palestine – Mahmoud Abbas khẳng định: “sẽ không chấp nhận” một thỏa thuận hòa bình do chính quyền Mỹ đề xuất. Ông Abbas cho biết, người dân Palestine sẽ đệ đơn lên Tòa án Hình sự quốc tế kiện Israel vi phạm tội ác chiến tranh. Hầu hết các quốc gia trên thế giới cho rằng địa vị của Jerusalem nên được quyết định bằng một thỏa thuận hòa bình, và việc chuyển các Đại sứ quán đến đó sẽ không tạo điều kiện cho một thỏa thuận như vậy. Trong khi đó, tại Liên Hợp quốc, Mỹ sử dụng quyền của Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an để phủ quyết việc Hội đồng ra tuyên bố kêu gọi tiến hành cuộc điều tra độc lập về tình trạng bạo lực này.

Tìm giải pháp cho cuộc xung đột Israel - Palestine là một trong những vấn đề nóng và nhạy cảm trong đời sống chính trị thế giới hiện nay. Với việc chuyển Đại sứ quán đến Jerusalem, Washington thực tế đã chọn đứng về phía những tuyên bố độc quyền của Israel về một thành phố thiêng liêng đối với nhiều tôn giáo trong nhiều thế kỷ qua. Qua đó, đang “thêm dầu vào lửa”, châm ngòi cho vòng xoáy xung đột mới giữa Israel và Palestine, làm gia tăng tình trạng bất ổn tại khu bờ Tây và dải Gaza, làm cho nỗi đau xuyên thế kỷ của người Palestine ở dải Gaza sẽ còn mãi kéo dài.

Đăng Song