Theo Hiệp hội Hạt nhân thế giới (WNA), đây là lần đầu tiên khu vực này có nhiều quốc gia đang tìm cách sản xuất điện hạt nhân nhất trên thế giới. Nếu như mọi sự đầu tư vào chương trình hạt nhân trong khu vực Trung Đông thành công, các lò phản ứng sẽ được xây dựng vào năm 2017 hay 2018, và nhiều hơn nữa sau năm 2030.
Cuộc chạy đua năng lượng hạt nhân ở Trung Đông, vốn âm ỉ từ nhiều năm nay lại đang chuyển sang giai đoạn quyết liệt. Trên thực tế, nhiều quốc gia trong khu vực đã tuyên bố chọn năng lượng hạt nhân cho sự phát triển trong tương lai. Ai Cập được coi là quốc gia tiên phong, sau I-ran đã công khai bày tỏ tham vọng hạt nhân. Nước này có kế hoạch xây dựng 4 nhà máy điện hạt nhân từ nay đến năm 2025. Cuối tháng 8-2010, Chính phủ Ai Cập đã chọn địa điểm bên bờ Địa Trung Hải để xây dựng nhà máy đầu tiên với công suất 1.000 MW và sẽ đưa vào hoạt động năm 2019.
“Cơn sốt” hạt nhân đã cho thấy, hiện có nhiều thỏa thuận giữa các quốc gia đang được tiến hành. Mỹ đã ký một thỏa thuận hợp tác hạt nhân với Tuy-ni-di tương tự như một thỏa thuận đã ký với Các tiểu Vương quốc A-rập thống nhất (UAE) trong năm 2009. Mới đây, Nga cũng ký thỏa thuận hợp tác hạt nhân để giúp Cô-oét phát triển chương trình hạt nhân; và nước Pháp cũng hợp tác với Tuy-ni-di và Cô-oét trong lĩnh vực nhạy cảm này. Gioóc-đan - cũng mong muốn các lò phản ứng hạt nhân để đáp ứng 30% nhu cầu điện năng trong nước và tìm kiếm một hiệp ước với Nhật Bản vào đầu tháng 9 vừa qua. Theo đó cho phép các tập đoàn khổng lồ như Mitsubishi và Toshiba bán các lò phản ứng. Tháng 4-2010, A-rập Xê-út thông báo sẽ dành riêng một khu vực của thủ đô, chỉ sử dụng điện hạt nhân; và 2 tháng sau, chính quyền A-rập Xê-út tiếp tục thông báo kế hoạch liên doanh với Công ty Toshiba của Nhật Bản và 2 công ty của Mỹ - Shaw Group và Exelon - để xây dựng và điều hành 2 nhà máy sản xuất điện hạt nhân. Ngoài ra, các quốc gia khác như Xu-đăng, An-giê-ri, Li-by, Ma-rốc cũng đang dò dẫm những bước đầu tiên với các đề xuất hạt nhân.
Rõ ràng, việc sử dụng năng lượng nguyên tử được cho là một lựa chọn tất yếu của các nước Ả-rập. Bởi để đáp ứng tốc độ tăng trưởng kinh tế, hơn nữa với sự phát triển khoa học và công nghệ của I-ran, đặc biệt kể từ khi Tê-hê-ran vận hành nhà máy điện Bu-sơ hồi cuối tháng 8-2010. Điều dễ nhận thấy là họ đang lo lắng về tham vọng hạt nhân của I-ran và muốn chứng tỏ năng lực trong lĩnh vực hạt nhân. Song lại có những lo ngại rằng đằng sau sự phát triển rộng rãi năng lượng hạt nhân dân sự là sự chuẩn bị bí mật cho cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân. Người ta lo ngại về cuộc chạy đua này sẽ là cơ hội tốt để một quốc gia Trung Đông nào đó tranh thủ tìm cách phát triển công nghệ hạt nhân vì mục đích quốc phòng. Dẫu rằng, không phải ai cũng tin rằng các quốc gia có chương trình vũ khí hạt nhân chỉ vì họ có chương trình năng lượng hạt nhân.
Trước viễn cảnh nhiều quốc gia trong khu vực Trung Đông vốn bất ổn về chính trị đang vội vã tìm kiếm nhiên liệu phóng xạ cho năng lượng hạt nhân, thì điều dễ hiểu vì đây là ngành kinh doanh có vốn đầu tư khổng lồ với những lò phản ứng hạt nhân trị giá đến hàng tỉ USD cho xây dựng và chuyên gia nước ngoài cần phải vận hành chúng ít nhất là lần đầu tiên.
Có thể nói, không phải ngẫu nhiên mà một hội nghị riêng về năng lượng hạt nhân ở Trung Đông và Bắc Phi đã diễn ra sau cuộc họp của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) ở Viên, Áo, đã tổ chức trong tuần cuối tháng 9-2010. Và một quan chức của Ngân hàng Xuất - Nhập khẩu Mỹ nằm trong danh sách những bên tham gia hội nghị riêng này.
Thực tế đã chỉ ra rằng, nhu cầu về năng lượng tại các quốc gia đang tăng cao khiến cho một số nước đang cố gắng hướng đến việc xây dựng những lò phản ứng hạt nhân, như là Gioóc-đan và Thổ Nhĩ Kỳ, là những nước không giàu có về nhiên liệu hóa thạch. Còn đối với những quốc gia có trữ lượng nhiên liệu hóa thạch khổng lồ như UAE và A-rập Xê-út, họ ý thức giá trị kinh tế trong việc xuất khẩu khí tự nhiên khi giá tăng cao hơn là sử dụng nguồn nhiên liệu này để làm ra điện sử dụng trong nước.
Nhưng dù sao thì I-xra-en vẫn thấy lo ngại trước viễn cảnh một khu vực Trung Đông phát triển năng lượng hạt nhân. Trong khi đó, các thành viên của Hiệp ước Không phổ biến hạt nhân (NNT) đang kêu gọi tổ chức một hội nghị về khu vực Trung Đông phi hạt nhân.
ĐÌNH ANH