Nhìn lại chặng đường đã qua của ASEAN, càng thấy tầm vóc chiến lược của Tuyên bố Băng Cốc, với mục tiêu tăng cường hợp tác chính trị, an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội giữa các nước thành viên, tạo điều kiện hội nhập sâu hơn với khu vực và thế giới; phấn đấu để ASEAN trở thành tổ chức quy tụ tất cả các nước Đông Nam Á, trở thành một khu vực hòa bình - tự do - thịnh vượng. Đây là những mục tiêu có tầm chiến lược và đã được kiểm chứng bởi quãng thời gian 43 năm quả. Hợp tác ASEAN ngày càng được mở rộng và đi vào chiều sâu, bao gồm nhiều lĩnh vực từ chính trị - an ninh đến kinh tế thương mại, đầu tư, văn hóa, giáo dục, y tế, môi trường, khoa học - công nghệ…
Có thể nói, thành công đầu tiên của các nước Đông Nam Á là thực hiện được giấc mơ của các bậc tiền bối sáng lập ASEAN. Ngày 30-4-1999, sau 32 năm phấn đấu, với việc kết nạp Cam-pu-chia, một ASEAN với đầy đủ thành viên của khu vực đã hoàn tất. Quá trình mở rộng ASEAN cho thấy sự vượt lên chính bản thân của mỗi quốc gia Đông Nam Á khi gạt bỏ được mọi nghi kỵ, hiềm khích trong quá khứ, gạt bỏ được những khác biệt về chế độ chính trị - xã hội cũng như trình độ phát triển. Tư duy "cần có nhau" đã hình thành trong mỗi thành viên và trở thành cơ sở cho những hoạt động của ASEAN
Hoàn thiện dần phương thức làm việc của Hiệp hội có thể coi là thành công quan trọng kế tiếp của ASEAN. Từ những bước sơ khai với mô hình hoạt động "phương thức ASEAN", đến năm 2008 Hiến chương ASEAN đã được tất cả thành viên phê chuẩn cho thấy một bước tiến dài trên con đường thể chế hóa của ASEAN.
Sự thành công nhất của ASEAN được thể hiện ở những hoạt động hợp tác, liên kết giữa các thành viên. Bởi chỉ có qua thực tế hợp tác, các nước mới có được "tư duy cộng đồng" - nền tảng của sự chia sẻ, thống nhất, hài hòa trong đa dạng. ASEAN hiện đang giữ vai trò hạt nhân trong nhiều cơ chế hợp tác đa phương trong khu vực như ASEAN+1, ASEAN+3, ARF, ASEM...
ASEAN đã lớn mạnh trở thành một thực thể chính trị - kinh tế gắn kết, có vai trò quan trọng đóng góp cho hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực và là đối tác không thể thiếu của các nước và các tổ chức lớn trên thế giới. Trên nền tảng đó, ASEAN đã nhất trí đẩy mạnh hợp tác và tăng cường liên kết nhằm hướng tới xây dựng một Cộng đồng ASEAN vững mạnh dựa trên ba trụ cột: Chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội vào năm 2015.
Tuy nhiên, ASEAN còn quá nhiều việc phải làm để có thể hoàn thành những mục tiêu mà các nhà sáng lập ASEAN đã đặt ra. Khi nhà nước Đông Ti-mo ra đời năm 2001 càng cho thấy nhiệm vụ tưởng như đơn giản, thậm chí đã được coi là hoàn tất, là xây dựng một ngôi nhà chung Đông Nam Á lại không dễ chút nào. Vì thế, nhiệm vụ kế tiếp là tạo dựng một cuộc sống phồn vinh cho những thành viên trong ngôi nhà ASEAN lại còn khó khăn gấp bội. Hy vọng Tuyên bố Băng Cốc luôn là động lực cho sự phấn đấu của tất cả thành viên ASEAN.
Thực tế khẳng định rằng, trong 15 năm đồng hành cùng ASEAN, Việt Nam đã tích cực tham gia và có nhiều đóng góp quan trọng cho sự trưởng thành và lớn mạnh của Hiệp hội. Một ASEAN liên kết chặt chẽ, đoàn kết và thống nhất, có vai trò và vị thế quốc tế quan trọng, là hoàn toàn phù hợp với lợi ích cơ bản và lâu dài của Việt Nam. Tham gia ASEAN cũng đem lại cho Việt Nam những lợi ích quan trọng và thiết thực, hỗ trợ đắc lực cho an ninh và phát triển của đất nước.
Việt Nam sẽ tiếp tục làm hết sức mình để xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN vào năm 2015; trước mắt là hoàn thành tốt trọng trách Chủ tịch ASEAN năm 2010, theo đúng chủ đề “Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ tầm nhìn đến hành động.”. Việt Nam đã và sẽ tiếp tục cùng các nước ASEAN, các nước bạn bè, đối tác phấn đấu vì một cộng đồng ASEAN đoàn kết, liên kết chặt chẽ và thịnh vượng; vì một Đông Nam Á và một Đông Á hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển.
Trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2010, Việt Nam đã khẳng định rõ ASEAN là một bộ phận quan trọng trong chính sách đối ngoại của mình; ưu tiên của Việt Nam trong vai trò Chủ tịch năm nay là nâng cao uy tín và vị thế của ASEAN trên trường quốc tế.
Đình Anh