Việc thành lập Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) là nhằm thực hiện mục tiêu cuối cùng của liên kết kinh tế khu vực như đã nêu trong Tầm nhìn ASEAN 2020 nhằm xây dựng ASEAN thành một khu vực kinh tế ổn định, phồn vinh và có khả năng cạnh tranh cao; có sự chu chuyển tự do hàng hoá, dịch vụ, đầu tư và sự chu chuyển tự do hơn đối với các nguồn vốn, kinh tế phát triển đồng đều, nghèo đói, sự chênh lệch về xã hội và kinh tế được giảm bớt vào năm 2020.

Chiến lược tổng quát để hình thành Cộng đồng kinh tế ASEAN là củng cố liên kết kinh tế về cả chiều sâu và chiều rộng trên các thị trường sản phẩm và nhân tố sản xuất; làm sâu sắc thêm liên kết kinh tế khu vực dựa trên sự hội tụ các lợi ích của các nước thành viên; biến ASEAN thành một thị trường và khu vực sản xuất thống nhất, một bộ phận năng động và vững chắc hơn trong hệ thống cung cấp toàn cầu; thiết lập các cơ chế và đề ra các biện pháp mới để đẩy nhanh thực hiện các sáng kiến hiện có như Khu vực mậu dịch tự do, Hiệp định khung về dịch vụ, Khu vực đầu tư; đẩy nhanh thực hiện liên kết trong các lĩnh vực ưu tiên; cải tiến Cơ chế giải quyết tranh chấp. Bước đi đầu tiên để xây dựng AEC là thực hiện các khuyến nghị của Nhóm đặc nhiệm cấp cao về liên kết kinh tế ASEAN; Đẩy mạnh hợp tác về kỹ thuật và phát triển để giải quyết vấn đề khoảng cách phát triển; đẩy nhanh hội nhập của 4 thành viên mới; Tăng cường hợp tác và liên kết trong những lĩnh vực khác như phát triển nguồn nhân lực và xây dựng năng lực, công nhận bằng cấp trong giáo dục, tham vấn chặt chẽ về chính sách kinh tế và tài chính vĩ mô, biện pháp tài trợ trong thương mại, nối mạng hạ tầng cơ sở và thông tin, phát triển giao dịch điện tử, liên kết các ngành công nghiệp trong khu vực, tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân.

Thúc đẩy hoàn thành các sáng kiến và biện pháp hợp tác kinh tế. Dỡ bỏ các rào cản đối với chu chuyển tự do hàng hoá, dịch vụ, lao động có tay nghề và chu chuyển tự do, với phạm vi và mức độ khả thi và chấp nhận được đối với tất cả các nước thành viên; tăng tính hấp dẫn của điểm đến đầu tư ASEAN; thúc đẩy quá trình tự do hóa thương mại hàng hoá; tăng cường thuận lợi hoá thương mại và đầu tư; giảm chi phí giao dịch thương mại; khuyến khích thương mại dịch vụ trong khu vực; nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ASEAN; tăng cường Cơ chế giải quyết tranh chấp ASEAN...

Xây dựng Cộng đồng kinh tế với một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất thông qua việc: các biện pháp cụ thể để thực hiện tự do lưu chuyển hàng hoá: xoá bỏ thuế quan và hàng rào phi thuế quan; thực hiện các quy định về xuất xứ; thuận lợi hoá thương mại; liên kết trong lĩnh vực hải quan; cơ chế hải quan một cửa; áp dụng các tiêu chuẩn và hàng rào kỹ thuật đối với thương mại... Tự do lưu chuyển lao động có tay nghề thông qua việc tạo thuận lợi hơn trong cấp visa, giấy phép hành nghề; tăng cường hợp tác trong khuôn khổ mạng lưới các trường đại học ASEAN; xây dựng các kỹ năng, tiêu chuẩn nghề nghiệp cơ bản; tăng cường năng lực nghiên cứu của các nước; xây dựng mạng lưới thông tin về thị trường lao động khu vực…

Hiện ASEAN đã ký hoặc đang tiến hành đàm phán để ký kết trong khuôn khổ các khu vực tự do thương mại (FTA) với hầu hết khu vực trọng yếu như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Ô-xtrây-li-a, Niu Di-lân. ASEAN cũng đang quan tâm ký FTA với các nước thuộc thuộc Hội đồng hợp tác vùng Vịnh và khối thương mại MERCOSUR gồm bốn nền kinh tế khu vực Mỹ La-tinh là Ác-hen-ti-na, Bra-xin, Pa-ra-goay và U-ru-goay, coi đó là chiến lược thúc đẩy đà tăng trưởng, gắn kết kinh tế và củng cố sức mạnh chính trị, nâng cao vai trò của khối ASEAN trên toàn cầu.

Các nền kinh tế ASEAN, với thế và lực mới đang trở thành trung tâm của cơ cấu kinh tế trong khu vực Đông Nam Á - Thái Bình Dương. Điều không thể phủ nhận là việc Mỹ và EU gõ cửa châu Á là một sự công nhận rằng, trung tâm sức mạnh kinh tế thế giới đang chuyển dịch sang châu Á.

ASEAN đang đẩy nhanh quá trình liên kết và hội nhập kinh tế, với ưu tiên hàng đầu là thực thi đầy đủ cam kết và chương trình hợp tác kinh tế nội khối, hướng tới mục tiêu thành lập Cộng đồng kinh tế ASEAN vào năm 2015.

THANH LÂM