Ông Peter lần dở từng trang nhật ký của Liệt sỹ Cao Xuân Tuất trong lễ tiếp nhận.
Vượt hơn 13.000 km, với 24 giờ trên máy bay, sáng nay ngày 05/3/2023 vợ chồng người Cựu binh Mỹ đã có mặt tại xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh để trao lại kỷ vật thiêng liêng cho gia đình Liệt sỹ Cao Xuân Tuất.
Đúng 9h sáng, ông Peter Mathews cùng vợ đến nhà ông Hà Huy Mỳ (cháu ruột liệt sĩ Cao Văn Tuất) để thắp hương cho người lính Việt Nam đã hy sinh. Hàng trăm người dân đã có mặt từ sớm để được tận mắt chứng kiến giây phút xúc động này. Gương mặt những người thân tỏ ra hồi hộp, xúc động và toại nguyện được niềm mong ước là từ ngày hôm nay trên bàn thờ sẽ có thêm cuốn nhật ký của Liệt sỹ Cao Xuân Tuất trở về với gia đình.
Vợ chồng ông Peter Mathews đặt món quà là hai bông hồng khô ở trong 2 quả cầu thủy tinh cùng nén hương dâng lên bàn thờ liệt sĩ. Trong khoảnh khắc đó, không giấu được niềm xúc động, cựu binh Mỹ nắm chặt bàn tay của bà Cao Thị Diếu (chị gái liệt sĩ Cao Văn Tuất) và bày tỏ lòng cảm ơn trước sự đón tiếp của gia đình. Ông mong rằng sự có mặt của mình và kỷ vật này sẽ phần nào xoa dịu được nỗi đau, mất mát của gia đình.
Liệt sĩ Cao Văn Tuất sinh năm 1946 trong một gia đình nghèo có truyền thống cách mạng ở thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân. Là con trai duy nhất trong gia đình có bốn chị em, năm 1963, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, ông Cao Văn Tuất lên đường nhập ngũ khi chưa lập gia đình và chiến đấu ở mặt trận phía Nam.
Đến năm 1972, gia đình nhận được giấy báo tử là ông Tuất đã hy sinh, không để lại kỷ vật gì. Sau khi ông bà ngoại mất thì ông Hà Huy Mỳ đã đứng ra thờ cúng liệt sỹ cho đến nay. Phát biểu khi được nhận lại cuốn nhật ký của người Cậu, ông Hà Huy Mỳ xúc động: “Cuốn nhật ký là kỷ vật thiêng liêng còn lại của người cậu, vì lý do khách quan, gia đình không hề có di ảnh và cũng như chưa tìm được phần mộ của liệt sỹ. Gia đình sẽ lưu lại thật cẩn thận để giáo dục con cháu mai sau. Gia đình cũng hy vọng sau khi nhận được cuốn nhật ký và gặp gỡ ông Peter Mathews sẽ có thêm manh mối để gia đình sớm tìm được phần mộ liệt sỹ Cao Xuân Tuất."
Trước đó, từ thông tin đăng tải trên Báo NorthJersey (Mỹ) về việc ông Mathews hiện đang lưu giữ cuốn nhật ký của một người lính Việt Nam có tên là Cao Xuân Tuất, xóm Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh, hòm thư 21222Gm; nơi đóng quân ở xóm 13, thôn Trường Lâm, xã Hoài Thanh, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định; có cha là Cao Xuân Kế, mẹ là Lê Thị Vĩ, chị gái là Diếu.
Tiếp cận thông tin về việc cựu binh Mỹ tìm chủ nhân cuốn nhật ký, ông Trần Nhật Tân - Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Hà Tĩnh đã phối hợp với các cơ quan chức năng liên quan trong tỉnh và huyện Kỳ Anh, thị xã Kỳ Anh để rà soát, đối chiếu với danh sách các cựu chiến binh, liệt sĩ tại địa phương.
Cơ quan chức năng Hà Tĩnh cũng đã phối hợp trích lục hàng trăm hồ sơ các cựu binh, liệt sĩ trên toàn tỉnh có họ Cao. Trong đó xác định có 36 liệt sĩ quê Kỳ Anh có họ Cao và 9 liệt sĩ quê Kỳ Anh có tên Tuất, nhưng duy nhất 1 người có họ Cao tên Tuất là Cao Văn Tuất (khác tên đệm), ở xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh có nhiều thông tin khá trùng khớp.
Khớp nối các dữ liệu thông qua rà soát dữ liệu dân cư của Công an tỉnh và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh, lực lượng chức năng khẳng định, liệt sĩ Cao Xuân Tuất và Cao Văn Tuất là một người, hiện đang được ông Hà Huy Mỳ - con trai bà Cao Thị Diếu (chị gái đầu của liệt sĩ Cao Văn Tuất) hương khói, thờ phụng. Lực lượng chức năng Hà Tĩnh đã liên hệ với ông Peter Mathews và được vợ chồng ông này đồng ý mang cuốn nhật ký sang Việt Nam, đến tận nhà trao trả lại cho thân nhân liệt sĩ.
Biết được câu chuyện về cựu binh Peter Mathews cùng vợ là bà Christina Mathews muốn sang Việt Nam trao trả nhật ký, hãng Hàng không quốc gia Việt Nam Vietnam Airlines quyết định tặng vợ chồng ông cặp vé khứ hồi hạng thương gia từ Mỹ sang Việt Nam để ông hoàn thành tâm nguyện.
Cũng trong sáng ngày 5/3, tại hội trường UBND xã Kỳ Xuân, Ủy ban MTTQ tỉnh, UBND tỉnh Hà Tĩnh, Hội cựu chiến binh cùng chính quyền huyện Kỳ Anh và đại diện thân nhân gia đình liệt sĩ Cao Xuân Tuất đã tổ chức lễ tiếp nhận kỷ vật chiến tranh là cuốn nhật ký do cựu binh Mỹ Peter Mathews lưu giữ suốt 56 năm qua.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Peter Mathews kể lại: “ bản thân ông là người gốc Hà Lan, sau đó nhập quốc tịch Mỹ và tham gia chiến tranh tại Việt Nam. Tháng 11/1967, ông tìm thấy cuốn nhật ký trong một chiếc ba lô bỏ lại dưới chân đồi 724, thuộc chiến trường Đắk Tô, tỉnh Kom Tum nên đã mang về Mỹ, cất giữ suốt 56 năm qua.
Sự việc tưởng như trôi vào lãng quên thì vào mùa hè năm 2022, tình cờ, ông Mathews tiếp xúc với một khách hàng có 2 người con nuôi gốc Việt. Qua câu chuyện với người này, kí ức về Việt Nam tái hiện, ông Mathews đã quyết định nhờ người dịch một số trang nhật ký, đăng tải lên mạng xã hội. Nhờ sự giúp đỡ, kết nối của nhiều cá nhân, tổ chức, ông Mathews đã liên hệ được với chủ nhân cuốn nhật ký.
Được hỏi về cảm nghĩ sau khi trao trả cuốn nhật ký cho gia đình Liệt sỹ Cao Xuân Tuất, Cựu binh Peter cho biết: " Tôi thấy nhẹ lòng và thanh thản khi thực hiện được ước mơ của mình là trở lại Việt Nam trao cuốn nhật ký mà tôi đã giữ gìn suốt 56 năm qua; Đất nước các bạn đã thay đổi quá nhiều, người dân được sống trong hòa bình và đang phát triển thịnh vượng; nhìn ai cũng thân thiện, mến khách, các bạn Việt Nam đón tiếp vợ chồng tôi rất chu đáo… Cưụ binh Peter Mathews cũng bày tỏ sau khi trở về nước, có dịp hội ngộ cùng đồng đội và bạn bè, ông sẽ kể về những giây phút xúc động và tình cảm đặc biệt của các bạn Việt Nam dành cho vợ chồng ông, mong mọi người khép lại quá khứ, hướng về tương lai là những người bạn tốt…
Lê Anh Thi