Tháng 10-1965, Bộ Tư lệnh Mặt trận B3 (Tây Nguyên) mở chiến dịch Pleime, nhằm tiêu diệt một bộ phận chủ lực Mỹ - ngụy, củng cố mở rộng vùng giải phóng. Thực hiện quyết tâm đó, trong giai đoạn 1, Bộ Tư lệnh chiến dịch chọn cách đánh “vây điểm, diệt viện”. Đồn Pleime - một căn cứ biệt kích biên phòng mạnh của địch, cách Pleiku 30km về phía tây nam được chọn là mục tiêu “vây điểm”. Tỉnh lộ 21 (ngày nay là đường 675), con đường bộ duy nhất nối với đường 14 ở Phú Mỹ đến Pleime được chọn làm điểm quyết chiến đánh trận then chốt thứ nhất. Trung đoàn 33 được giao nhiệm vụ vây ép đồn Pleime. Trung đoàn 320 - Trung đoàn chủ lực đầu tiên của B3 từ miền Bắc vào chiến trường tháng 9-1964, được giao vận động tập kích, diệt lực lượng cứu viện cho đồn Pleime trên đường 21.

Sau khi nhận nhiệm vụ, chỉ huy Trung đoàn 320 tổ chức trinh sát nghiên cứu thực địa và  quyết định tổ chức trận địa phục kích trên đường 21, đoạn từ điểm cao 601 đến điểm cao 538 dài khoảng 4km, trong đó đoạn quyết chiến điểm được xác định dài 3km từ điểm cao 601 đến đồi Cây Độc Lập. Tiểu đoàn 334 có nhiệm vụ đánh địch ở đoạn quyết chiến điểm và khóa đuôi. Tiểu đoàn 635 có nhiệm vụ chặn đầu và đánh địch ở phía nam đoạn quyết chiến điểm. Tiểu đoàn 966 làm dự bị.

Ngày 17-10-1965, Trung đoàn 320 từ vị trí tập kết ở phía tây 15km bí mật hành quân sang phía đông, đến trưa ngày 18, toàn trung đoàn đã vào chiếm lĩnh trận địa. Trận địa ém quân của các lực lượng chặn đầu, khóa đuôi và dự bị đều được xây dựng kiên cố, có hầm khá vững chắc. Toàn trung đoàn ngụy trang kín đáo, ém quân bí mật, sẵn sàng nổ súng.

Theo kế hoạch, đúng 19 giờ ngày 19-10, bộ đội địa phương Gia Lai nổ súng nghi binh vào đồn Đức Cơ và Tân Lạc trên đường 19. Trong lúc quân địch tập trung sự chú ý vào hai khu vực trên thì vào lúc 22 giờ 54 phút, Trung đoàn 33 được lệnh nổ súng vây ép đồn Pleime, đánh chiếm tiền đồn Chư Ho. Pleime bị uy hiếp, nhưng địch chỉ cho phi pháo đánh phá vào trận địa của ta quanh đồn Pleime. Những ngày sau, chúng cho một số trung đội lùng sục thăm dò hai bên đường 21 gần khu vực Pleime.

Nắm chắc động thái của địch, Bộ Tư lệnh chiến dịch lệnh cho Trung đoàn 33 tiếp tục ép mạnh đồn Pleime, đồng thời chỉ thị cho Trung đoàn 320 tiếp tục củng cố trận địa, động viên bộ đội bí mật chờ địch.

Sau đợt gia tăng vây ép của Trung đoàn 33, sáng ngày 23-10, địch ở Pleiku đã phải tổ chức lực lượng gồm Chiến đoàn 3 thiết giáp, Tiểu đoàn 21 biệt động quân và Tiểu đoàn 1 của Trung đoàn 42 bộ binh, từ Pleiku theo đường 21 xuống cứu viện cho đồn Pleime. Trung tá Nguyễn Trọng Luật - Chiến đoàn trưởng Chiến đoàn 3 được giao chỉ huy cuộc hành quân này với nghiêm lệnh “phải đến ngoại vi Pleime trước khi trời tối”.

12 giờ, đội hình hành quân của địch xuất phát từ Phú Mỹ rồi theo đường 21 tiến về hướng Pleime. Chúng chia làm ba khối, mỗi khối cách nhau 500m, chỉ huy và nhóm cố vấn Mỹ đi khối giữa. Đoàn xe địch với hàng trăm xe các loại ầm ầm chuyển động trên đường. Đến 16 giờ 52 phút, đoàn xe địch lọt vào trận địa phục kích của ta. Chờ cho địch vào đúng tầm súng, Trung đoàn trưởng Tô Đình Khản mới phát lệnh nổ súng. Lập tức Trung đội ĐKZ 75mm phát hỏa, bắn cháy chiếc xe tăng đi đầu, bắn hỏng chiếc thứ hai. Đoàn xe lập tức bị ùn lại, thêm một số xe tăng, xe bọc thép M113 và xe GMC chở lính bị bắn cháy, đội hình địch rối loạn; bọn đi sau liền quay súng bắn như vãi đạn sang hai bên đường và gọi phi pháo yểm trợ. Dưới làn bom pháo địch, các chiến sĩ Đại đội 1, Tiểu đoàn 635 vẫn bật dậy xông lên mặt đường dùng B40, trung liên, tiểu liên và thủ pháo đánh xe và diệt bộ binh địch. Các chiến sĩ Đại đội 2 và 3 cũng đồng loạt xung phong ra mặt đường cùng Đại đội 1 chia cắt đội hình, diệt nhiều xe và bộ binh địch. Ở cuối đoàn xe địch, Đại đội 14, Tiểu đoàn 334 cũng nổ súng khóa đuôi, không cho địch chạy trở lại. Cùng lúc các đại đội 13 và 15 từ các công sự bí mật bên đường đồng loạt xung phong, chia cắt đội hình địch ra từng mảng. Đại đội cao xạ nổ súng mãnh liệt đánh máy bay địch, bảo vệ đội hình bộ binh. Bị đánh mạnh, bất ngờ nên ngay từ phút đầu địch đã bị rối loạn chỉ huy, quân lính chống cự yếu ớt và phần lớn đã bị tiêu diệt, lực lượng đi sau phải co cụm về đồi Cây Độc Lập để chống đỡ. Nhưng lúc này trời đã gần tối nên mọi cố gắng đều bất thành. Bộ chỉ huy địch buộc phải cho trực thăng đáp xuống đồi Cây Độc Lập bốc trung tá Nguyễn Trọng Luật và nhóm cố vấn Mỹ về Pleiku.

Đến 18 giờ 30 phút, trận đánh kết thúc. Chiến đoàn 3 thiết giáp, Tiểu đoàn 21 Biệt động quân và Đại đội 2 của Tiểu đoàn 1 (Trung đoàn 42 bộ binh) cơ bản bị diệt gọn với tổng cộng khoảng hơn 900 tên địch bị loại khỏi vòng chiến đấu; 2 khẩu pháo 105mm, 29 xe M113, 6 xe tăng, gần 40 xe GMC và xe Jép bị phá hủy, 3 máy bay phản lực bị bắn rơi. Ta thu nhiều vũ khí, phương tiện chiến tranh của địch.

Bằng nghệ thuật bày mưu, lập kế, ta đã kéo một lực lượng lớn quân chủ lực ngụy vào thế trận đã bày sẵn để tiêu diệt. Đây là trận mở đầu chiến dịch nhưng đạt hiệu suất cao, lần đầu tiên ở Tây Nguyên diệt gọn chiến đoàn địch.

Nguyễn Hùng Tấn