Tròn 60 năm kể từ ngày đế quốc Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam, nhưng trận đầu ra quân toàn thắng, bẻ gãy “Mũi tên xuyên” của Mỹ vẫn luôn là niềm tự hào lắng đọng trong các thế hệ người Việt, đặc biệt là những CCB đã từng tham gia cuộc chiến đấu ngày 5-8-1964.
Nuôi mưu đồ sử dụng không quân, hải quân đánh phá miền Bắc Việt Nam, hòng làm lung lay ý chí, quyết tâm giải phóng miền Nam của toàn Đảng, toàn Dân, toàn Quân ta và triệt nguồn chi viện của miền Bắc cho miền Nam, chính quyền Mỹ quyết tìm cớ dọn đường dư luận để đánh phá miền Bắc. Kịch bản mà tập đoàn cầm đầu Lầu năm góc áp dụng là cho máy bay, tàu chiến xâm phạm vùng trời, vùng biển miền Bắc, do thám mục tiêu và khiêu khích ta. Nếu các lực lượng của ta phản kích, Mỹ sẽ lu loa lên rằng “Bắc Việt tiến công Hoa Kỳ, buộc Hoa Kỳ phải đánh phá Bắc Việt”.
Theo kịch bản thô vụng, trắng trợn đó, đêm 30 và ngày 31-7-1964, tàu biệt kích và máy bay của quân ngụy Sài Gòn đã tiến ra bắn phá khu vực đảo Hòn Ngư (Nghệ An) và Hòn Mê (Thanh Hóa). Tiếp đó, ngày 1-8, tàu khu trục Maddox mang phiên hiệu DD713 của Mỹ tiến vào khu vực Đèo Ngang (giáp giới Quảng Bình - Hà Tĩnh) tiến ra khu vực Hòn Ngư, rồi tiến tiếp lên phía Bắc.
Không để cho kẻ địch ngang nhiên xâm phạm vùng biển Tổ quốc, Bộ Tư lệnh Hải quân đã lệnh cho Phân đội 3 thuộc Tiểu đoàn phóng lôi 135 xuất kích tiến công tàu Maddox. Mặc dù không phóng trúng quả ngư lôi nào, nhưng sự quả cảm của cán bộ, chiến sĩ Phân đội 3 tàu phóng lôi đã làm cho tàu Maddox hoảng hốt tháo chạy, mang theo một số vết đạn 14,5ly trên boong.
Việc tàu Maddox vi phạm chủ quyền vùng biển bị tàu hải quân Việt Nam tiến công được Mỹ lu loa, gọi là “Sự kiện Vịnh Bắc Bộ” và lấy cớ “trả đũa” tàu Maddox bị tiến công, ngày 5-8-1964, Mỹ đã tiến hành kế hoạch “Mũi tên xuyên”. Mục đích của “Mũi tên xuyên” là tiêu diệt lực lượng hải quân non trẻ của ta và các cơ sở hậu cần - kỹ thuật, kinh tế ven biển, mở đầu cho mưu đồ, kế hoạch đánh phá miền Bắc quy mô lớn.
Với “Mũi tên xuyên”, trong ngày 5-8-1964, Mỹ đã huy động 64 lần chiếc máy bay tiến công ba đợt vào các lực lượng hải quân, phòng không, cơ sở hậu cần - kỹ thuật ven biển miền Bắc.
Đợt 1: từ 12 giờ đến 13 giờ, không quân Mỹ đánh phá khu vực cảng sông Gianh, Mũi Ròn (Quảng Bình), Bến Thủy - Vinh, Cửa Hội (Nghệ An). Không bị bất ngờ, ngay từ đầu máy bay Mỹ tập kích khu vực Bến Thủy, Vinh, Trung đoàn pháo phòng không 280 đã đánh trả quyết liệt, bắn cháy 1 máy bay phản lực Mỹ, rơi trên biển, cách bờ khoảng 10km. Ở khu vực cảng Gianh, lực lượng pháo trên tàu hải quân phối hợp với pháo phòng không, ngay trận đẩu cũng bắn hạ 1 máy bay Mỹ, rơi tại Lý Hòa.
Đợt thứ 2: Từ 14 giờ, máy bay địch đánh phá Lạch Trường (Thanh Hóa). Đại đội pháo phòng không 19 và dân quân tự vệ địa phương sau 30 phút chiến đấu đã bắn cháy 2 máy bay địch. Cùng thời gian này, 8 máy bay Mỹ vào đánh phá căn cứ thuộc Vùng 1 Hải quân tại Hòn Gai, Bãi Cháy… (Quảng Ninh). Sau 1 giờ chiến đấu hết sức mưu trí, quả cảm, Hải quân và lực lượng phòng không Vùng Mỏ đã bắn rơi tại chỗ 3 máy bay, bắt sống E. Alvarez. Đây là tên giặc lái đầu tiên bị bắt trên miền Bắc.
Trận chiến đấu ở Hòn Gai vừa kết thúc, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã có mặt tại trận địa, nhiệt liệt biểu dương quân và dân Đất mỏ lập chiến công đầu xuất sắc.
Vào lúc 16 giờ 30, máy bay địch đánh phá lần thứ hai vào khu vực Bến Thủy - Vinh và cảng Gianh. Đây là đợt đánh phá cuối cùng của không quân Mỹ trong ngày 5-8.
Như vậy, mặc dù không quân và hải quân Mỹ chuẩn bị rất kỹ, trang bị máy bay hiện đại kết hợp với các thủ đoạn chiến thuật xảo quyệt, nhưng “Mũi tên xuyên” đã bị bẽ gãy bởi lực lượng phòng không - đặc biệt là phòng không hải quân hết sức non trẻ của Việt Nam. 8 trong số 64 lần chiếc máy bay (12%) bị bắn hạ là tỷ lệ máy bay bị bắn rơi cao nhất một trận đánh trong lịch sử chiến tranh thế giới, kể từ sau Đại chiến thế giới II.
Hai ngày sau chiến thắng trận đầu, bẻ gãy “Mũi tên xuyên”, Bộ Quốc phòng kịp thời tổ chức Lễ tuyên dương công trạng các LLVTND. Vui mừng đến dự lễ, Bác Hồ phát biểu khẳng định: “Chúng ta đã cho đế quốc Mỹ một bài học đích đáng. Đồng thời chúng ta đã thấy rõ hơn ưu điểm và nhược điểm của ta. Các đơn vị bộ đội, Công an nhân dân vũ trang, dân quân tự vệ và các địa phương cần rút kinh nghiệm để sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm. Các chú phải tiếp tục đẩy mạnh mọi mặt công tác và luôn luôn nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc”.
Bác Hồ còn căn dặn: “Vừa rồi, các cô, các chú làm nhiệm vụ như vậy là rất tốt, nhưng không được chủ quan khinh địch, phải đoàn kết, cảnh giác; giặc đến là phải đánh được ngay, mà đánh phải thắng. Thi đua mỗi người làm việc bằng hai, vừa qua ta bắn rơi tám chiếc phản lực, lần sau hai tám mười sáu, rồi ba tám hai mươi bốn…”.
Thực hiện lời Bác dặn, trong 8 năm chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của Mỹ, quân và dân miền Bắc đã bắn hạ 4.181 máy bay Mỹ, bắt sống hơn 400 giặc lái.
Duy Nguyễn