Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư – ông Nguyễn Chí Dũng
Trả lời phỏng vấn nhân dịp kỷ niệm 5 năm thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia NIC, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng: Việt Nam nhanh chóng vươn lên, sẽ chiếm lĩnh trong chuỗi giá trị toàn cầu trong ngành công nghiệp bán dẫn.
- Thưa Bộ trưởng, ông có thể chia sẻ về quá trình thành lập NIC?
Trước hết phải nói sự ra đời của NIC đó là vào dịp chúng tôi được giao nhiệm vụ nghiên cứu, tham mưu cho đảng Nhà nước về chiến lược phát triển KTXH đất nước 10 năm 2021-2030 trong đó có đặt ra mục tiêu phát triển đất nước giai đoạn 2030-2045 rất là cao.
Mục tiêu của chúng ta là đến năm 2030 đất nước chúng ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến 2045 là nước phát triển có thu nhập cao. Như vậy quỹ thời gian còn lại rất ngắn mà mục tiêu đặt ra rất cao. Trong khi đó thì cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 phát triển như vũ bão. Vậy để đạt mục tiêu cao đó, thì động lực tăng trưởng mới Việt Nam là gì?
Chúng tôi đã nghiên cứu và thấy rằng bản chất gốc vẫn là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Xuất phát từ đó chúng tôi có tham mưu cho Đảng đưa vào Nghị quyết Đại hội 13 coi khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo chính là đột phá chiến lược bên cạnh 3 đột phá khác là đột phá về thể chế, về hạ tầng và về nguồn nhân lực.
Đại hội 14 lần này cũng đang chuẩn bị trên tinh thần đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, trong đó, phải lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo ĐMST làm động lực để chúng ta đột phá phát triển. Và chỉ có như vậy chúng ta mới tranh thủ được cơ hội cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 mang lại cho chúng ta, giúp chúng ta có thể bứt phá phát triển nhanh, bền vững và thu hẹp được khoảng cách phát triển với các nước. Chỉ có con đường đấy chứ không còn con đường nào khác và cơ hội nào khác. Nếu chúng ta không nắm lấy chúng ta sẽ mất một cơ hội rất quý giá, rất nhiều năm chúng ta mới có một cơ hội như vậy.
Từ đó chúng tôi thấy phải hình thành ngay một trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia hiện đại, đồng bộ, tầm cỡ của khu vực và thế giới, xây dựng một hệ sinh thái ĐMST thúc đẩy cho nghiên cứu KHCN ĐMST và dẫn dắt lan toả, đưa nền kinh tế Việt Nam bước lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị. Nghiên cứu kinh nghiệm của các nước và dựa trên Nghị quyết của TW Đảng, chúng tôi đã xây dựng đề án thành lập Trung tâm ĐMST quốc gia. Ngày 2/10/2019, Thủ tướng chính phủ đã ra quyết định thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia NIC.
- Như vạy đến nay NIC vừa tròn 5 tuổi. Trong 5 năm đó NIC đã để lại những dấu ấn gì trong việc kết nối các thành phần của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo?
- NIC được xác định là hạt nhân của hệ sinh thái, kết hợp được giữa Nhà nước, DN, viện – trường đến các trung tâm nghiên cứu, tổ chức tài chính, các đơn vị hỗ trợ ươm tạo… để hỗ trợ nghiên cứu công nghệ mới, startup, hỗ trợ các DN. Đấy là mục đích chính của NIC, là dẫn dắt, xây dựng, phát triển hệ sinh thái, dẫn dắt ĐMST của Việt Nam. Hiện nay được quốc tế đánh giá rất cao.
NIC ra đời trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, nhiều thách thức. Muốn làm ĐMST phải có cơ chế đặc thù, cạnh tranh. Lúc thành lập Trung tâm thì chưa có gì, chưa có nguồn lực, chưa có nhân sự và cả cơ chế cũng chưa. Chúng tôi phải xin Chính phủ ban hành một nghị định riêng điều chỉnh hoạt động của Trung tâm này theo hướng dành ưu tiên, hỗ trợ đặc thù cho Trung tâm.
Thế giới có nhiều trung tâm nhưng đều của các tập đoàn kinh tế, chưa có cái nào của Nhà nước, do Nhà nước đầu tư, quản lý, phục vụ lợi ích của Nhà nước. NIC- là Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia đầu tiên của Việt Nam và cũng là trung tâm đầu tiên trên thế giới có sự khác biệt cơ bản so với thế giới như thế.
Đơn vị tư vấn BCG đánh giá toàn cầu đã muốn nhân rộng mô hình NIC của Việt Nam ra các nước khác để dẫn dắt ĐMST của các quốc gia.
Hoạt động của NIC trong 5 năm qua vượt qua muôn vàn khó khăn. Nhưng với sự ủng hộ của chính phủ, Thủ tướng, của các bộ ngành. Đến nay bước đầu đã có những thể chế cho ĐMST nói chung, Bộ KHCN đang làm tiếp. Chúng tôi đã chuyển hóa một số nội dung vào trong Luật Thủ đô, Nghị định 94 (hiện nay đang sửa đổi lần nữa).
NIC có hai cơ sở ở đều ở Hà Nội: Cơ sở ở đường Tôn Thất Thuyết hoạt động rất hiệu quả, được coi là một trong những trung tâm tốt nhất Việt Nam hiện nay; cơ sở Hòa Lạc rất quy mô, nơi đây dành cho 9 ngành công nghệ mũi nhọn ưu tiên. Cơ sở NIC ở Hòa Lạc đã được tổ chức xếp hạng của thế giới đặt tại Singapore bình chọn là một trong 2 tòa nhà thương mại tốt nhất Châu Á 2024.
NIC trong thời gian ngắn đã làm rất nhiều việc tốt, tư vấn, ươm tạo, hỗ trợ… cho startup, tổ chức diễn đàn cho các quỹ đầu tư, đặc biệt là hỗ trợ doanh nghiệp (DN). Hàng trăm DN lớn nhỏ đã được hưởng lợi từ Trung tâm, nhất là trong hỗ trợ chuyển đổi số DN nhưng đó mới là ban đầu. Thách thức lớn đặt lên vai rất nặng nề đó là phải trở thành trung tâm hiện đại, tiêu chuẩn quốc tế, kết nối với các trung tâm quốc tế và trong nước, là cầu nối giữa Nhà nước và DN, viện trường trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và thương mại hóa sản phẩm…NIC phải trở thành đẳng cấp khu vực, đưa Việt Nam trở thành điểm đến của ĐMST khu vực và thế giới, tận dụng tốt nhất cơ hội của cuộc CMCN 4.0.
- Thưa Bộ trưởng, những chính sách đặc thù nào mà chúng ta đã thiết kế thời gian qua cho ĐMST?
Trong các chính sách NIC hỗ trợ cho startup là rõ nhất, startup sẽ được tư vấn, hỗ trợ kết nối các nguồn lực, các quỹ, các DN để xem nhu cầu của các DN, các địa phương cần gì; khả năng giải quyết các thách thức đó của các startup hoặc các chủ thể tham gia hệ sinh thái là gì. Để từ đó kết nối được và hỗ trợ được cho các địa phương, DN trong giải quyết các bài toán.
Cơ chế đột phá là vướng mắc chung nhưng sẽ giải quyết được đầu tiên ở NIC này. Chúng ta có cơ sở vật chất nhưng không quyết định được việc cho thuê, kinh doanh, liên kết, cho mượn… Các thủ tục đang rất phức tạp do quy định của Luật Quản lý tài sản công. Chúng tôi đã báo cáo Chính phủ trình Quốc hội cho phép đưa vào Luật Thủ đô, cho NIC được tự quyết sử dụng cơ sở vật chất của mình, không cần làm các thủ tục như quy định hiện hành, đấy là điểm mở chủ động của NIC để sử dụng tài sản, cơ sở vật chất linh hoạt, hiệu quả.
- Để thúc đẩy sự phát triển hoạt động đổi mới sáng tạo nói chung và của NIC nói riêng, chúng ta có chiến lược, kế hoạch như thế nào trong thời gian tới, thưa Bộ trưởng?
Trước hết là hình thành cơ chế chính sách đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, để NIC vận hành tốt nhất theo chuẩn quốc tế.
Thứ hai về cơ sở vật chất phải hoàn chỉnh, các trung tâm nghiên cứu, phòng lab, và cần khu nhà ở cho chuyên gia để giữ chân chuyên gia.
Thứ ba là nhanh chóng hình thành 9 ngành công nghệ mới, trong đó có sản xuất thông minh, đô thị thông minh, truyền thông số, an ninh mạng,môi trường, y tế, bán dẫn, hydrogen…
Sắp tới NIC còn được giao một nhiệm vụ quan trọng là quản lý chương trình đào tạo phát triển nguồn nhân lực ngành bán dẫn để đạt mục tiêu rất tham vọng mà Chính phủ đặt ra đó là đến 2050 đào tạo được ít nhất 50.000 kỹ sư bán dẫn. NIC đang tổ chức thực hiện rất mạnh viêc này.Chúng tôi, rất tin tưởng chúng ta sẽ nhanh chóng vươn lên, chiếm lĩnh trong chuỗi giá trị toàn cầu trong ngành công nghiệp bán dẫn.
PV