Trí tuệ nhân tạo nếu không được sử dụng đúng cách có thể trở thành thảm họa đối với con người.
Không phải ngẫu nhiên mà Hội nghị thượng đỉnh về trí tuệ nhân tạo (AI) vừa diễn ra tại thủ đô Paris (Pháp), lại gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về hiểm họa nếu như AI không được sử dụng đúng cách. Tuyên bố của hội nghị kêu gọi cần phát triển AI “Cởi mở, toàn diện, minh bạch, có đạo đức, an toàn, bảo mật và đáng tin cậy”.
Kể từ khi nhà toán học John McCarthy (1927-2011) đưa ra thuật ngữ “trí tuệ nhân tạo” tại Hội nghị Dartmouth vào năm 1956, không ai có thể ngờ AI sẽ có lúc trở nên quen thuộc với chúng ta như hiện nay. Là trí tuệ của máy móc được con người tạo ra, AI có thể tư duy, suy nghĩ, học tập như con người với mức độ xử lý thông tin quy mô hơn, khoa học và nhanh hơn gấp bội. Ngày nay, AI có mặt trong nhiều lĩnh vực của đời sống, từ điện thoại cho tới máy tính, robot tự hành… Việc AI có thể giúp giải quyết những vấn đề cấp bách toàn cầu, như góp phần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng, tăng cường sức khỏe cộng đồng và giảm nghèo trên toàn thế giới…đã không còn là giả thuyết.
Thế nhưng, khi AI phát triển đến mức khó có thể dự đoán, thì người ta mới giật mình trước viễn cảnh trí thông minh nhân tạo này vượt ra khỏi tầm giám sát của con người rồi quay sang kiểm soát cả thế giới. Chẳng hạn, trong tương lai AI sẽ hỗ trợ các hệ thống quan trọng như điện lực, giao thông, y tế, tài chính... Nó có thể làm chủ và kiểm soát toàn bộ các hệ thống này và tự ra quyết định, thực hiện các quyết định trong các tình huống khẩn cấp. Khi AI được tích hợp thêm các mục đích mang tính “dã tâm” có chủ đích, nó có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như làm rối loạn hệ thống giao thông khi vô hiệu hóa hệ thống đèn giao thông hay ngắt điện hệ thống vận hành tàu điện đô thị, gây tai nạn liên hoàn, làm mất điện trên diện rộng...
AI còn có thể gây ra những hậu quả rất nghiêm trọng với con người và xã hội loài người. Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres đã cảnh báo về những tác hại tiềm tàng của AI như thông tin sai lệch, gieo rắc tư tưởng phân biệt đối xử, xâm phạm quyền riêng tư, gian lận và nhiều hành vi vi phạm quyền con người khác. Việc sử dụng AI để tạo và truyền bá các thông tin sai lệch có thể tác động đến sức khoẻ tâm thần ở cấp độ dân số, gây căng thẳng, lo lắng, trầm cảm và bị cô lập. Môi trường công nghệ phát triển cũng tạo điều kiện cho sự gia tăng tỷ lệ tội phạm an ninh mạng trên toàn cầu, làm trầm trọng thêm bất bình đẳng.
Đặc biệt, trong lĩnh vực quốc phòng - an ninh, các mô hình AI có nguy cơ làm xung đột leo thang thành một cuộc chiến tranh lớn, thậm chí là chiến tranh hạt nhân.
Làm thế nào để ngăn chặn AI gây tác hại, phân biệt đối xử hoặc lừa đảo? Làm thế nào để bảo đảm rằng AI tôn trọng những giá trị, nhân phẩm và các quyền cơ bản của con người? Thời đại AI đòi hỏi chúng ta phải giải quyết những câu hỏi hóc búa này. Trên quy mô toàn cầu, tháng 3-2024, Đại hội đồng Liên Hợp quốc thông qua nghị quyết hối thúc việc sử dụng AI một cách an toàn, bảo mật và đáng tin cậy. Năm 2024, sau nhiều cuộc đàm phán khó khăn, Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật Trí tuệ nhân tạo, bộ luật toàn diện đầu tiên trên thế giới để quản lý AI.
Tuy nhiên, lợi ích kinh tế khổng lồ mà AI đem lại đang khiến nảy sinh không ít tư duy cục bộ rằng những quy định về AI có thể bóp nghẹt công nghệ này và việc kiểm duyệt nội dung là “kiểm duyệt độc đoán”. Tại Hội nghị thượng đỉnh về trí tuệ nhân tạo (AI), Mỹ và Anh đã không ký vào tuyên bố cuối cùng của hội nghị, trong đó nêu rõ: AI phải bao trùm, cởi mở, có đạo đức và an toàn. Một số nhà lãnh đạo EU thì cho rằng không phải là điều tốt nếu châu Âu tự đặt ra quá nhiều quy tắc về AI.
Tranh cãi xung quanh tiêu chí đạo đức với AI còn chưa kết thúc. Nhưng ngay từ năm 2014, nhà vật lý lý thuyết nổi tiếng người Anh - Stephen Hawking đã cảnh báo: “Sự phát triển toàn diện của AI có thể sẽ hủy diệt loài người”. Nhà khoa học máy tính người Mỹ - Eliezer Yudkowsky, một trong những người sáng lập ra AI, thậm chí còn lo lắng hơn khi tuyên bố: “Rất có thể sẽ xuất hiện một mô hình AI với trí thông minh siêu phàm. Lúc đó, con người trên trái đất có nguy cơ sẽ chết theo đúng nghĩa đen. Không phải là có thể xảy ra mà đó là điều hiển nhiên sẽ xảy ra”. Đó là lời cảnh báo nghiêm khắc về AI.
Tiến Thành