Từ khi Đảng và Nhà nước ta thực hiện đường lối đổi mới đến nay đã 40 năm, sau nhiều năm đất nước ổn định về chính trị, phát triển về kinh tế, đời sống vật chất của nhân dân được nâng lên rõ rệt thì đời sống về văn hóa, tinh thần cũng trở nên phong phú, đa dạng. Một điều dễ nhận thấy là cứ mỗi độ Tết đến, Xuân về, nhiều lễ hội, phong tục dân gian được các thôn, làng nô nức mở ra.
Trong không khí tươi vui của tình làng, nghĩa xóm, mọi người không phân biệt trẻ, già, trai, gái, quê quán, thuộc mọi thành phần xã hội cùng rủ nhau trẩy hội. Nhiều hội làng độc đáo, tiêu biểu như: Hội thi hát Quan họ, Hội thi đấu vật, Hội thi nấu cơm bằng đôi quang gánh, Hội thi ném pháo đất... Điều đặc biệt là trong vài chục năm gần đây nhiều ngôi đình, ngôi đền, ngôi chùa, miếu mạo... được tu bổ, tôn tạo, xây mới cùng với cảnh quan các làng quê đã và đang được đổi thay nhanh chóng, càng làm cho không khí lễ hội thêm phần uy nghiêm, tưng bừng, độc đáo và phong phú. Có thể khẳng định: Lễ hội ở các làng quê đã góp phần khôi phục, làm sống lại các giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp, góp phần giáo dục mọi thế hệ ý thức giữ gìn, tôn tạo, phát huy bản sắc quê hương, thúc đẩy sự nghiệp phát triển của mô hình “ Nông thôn mới” khắp mọi miền Tổ quốc.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tốt đã đạt được, ở các lễ hội cũng còn biết bao nhiêu chuyện phải bàn. Một vấn đề cần đề cập tới là “giáo dục truyền thống trong các lễ hội đầu xuân như thế nào” cho mọi người đều tỏ tường?
Theo một số ý kiến, giáo dục truyền thống lịch sử trong các lễ hội hiện nay trước hết cần làm cho mọi người hiểu rõ được những nét lớn nhất về lịch sử hình thành và quá trình phát triển của từng làng quê. Lịch sử giá trị của những công trình kiến trúc hiện có như: Đình, Đền, Chùa, Lăng, Miếu hoặc Điện thờ của làng. Nêu bật được những phong tục, tập quán đẹp, truyền thống vẻ vang, hào hùng của làng như: Truyền thống chống giặc ngoại xâm, truyền thống Hiếu học và Khoa bảng, truyền thống các nghành nghề, gương sáng của các anh hùng, liệt sĩ và những con người tiêu biểu của quê hương qua nhiều thế hệ, thời kỳ lịch sử. Đó còn là truyền thống của tình làng, nghĩa xóm, “Tối lửa tắt đèn có nhau”…
Để làm được điều này, một là: Cấp ủy và chính quyền ở từng địa phương cần có nghị quyết chuyên đề, những hướng dẫn cụ thể cho từng lễ hội, bảo đảm sự lãnh đạo và chỉ đạo hoạt động lễ hội ở địa phương hằng năm luôn luôn đúng hướng, đúng luật lệ.
Từng làng, xã cần có sự phối hợp chặt chẽ với cơ quan văn hóa, các nhà khoa học, tổ chức sưu tầm, nghiên cứu về lịch sử quê hương và các lễ hội truyền thống của làng, trên cơ sở đó biên soạn thành một tài liệu ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ để phục vụ tuyên truyền trong các dịp lễ hội và du khách xa gần.
Trong những ngày lễ hội, nên giảm bớt việc tế lễ, ăn uống mà nên dành nhiều thời gian và kinh phí tổ chức các Hội thi truyền thống, Hội thi hiểu biết về lịch sử, truyền thống văn hóa, giáo dục và những giá trị tốt đẹp của quê hương. Qua đó góp phần giáo dục lòng tự hào về truyền thống của ông cha mình, quê hương mình, nhất là cho lứa tuổi thanh niên, thiếu niên, học sinh.
Từng địa phương nên gắn các lễ hội với việc xây dựng “Quy ước làng văn hóa” hoặc “ Khu dân cư văn hóa”. Qua đó biểu dương, khen thưởng những địa phương thực hiện tốt, đồng thời nhắc nhở, phê bình những nơi chưa làm tốt, kết hợp xem xét, đánh giá trong việc công nhận danh hiệu “Làng văn hóa”, “ Khu phố văn hóa” coi đó như là một tiêu chí trong việc đánh giá các tổ chức chính trị, xã hội có trong sạch, vững mạnh hay không? Có làm được như vậy, tin rằng việc tổ chức các lễ hội đầu xuân sẽ có ý nghĩa nhiều hơn với mọi người...
Trần Vọng