Đại diện nhóm CCB Đắk Nông trao đổi với P.V tại hiện trường vụ án.
Cuối tháng 1-2015, bảy cán bộ, hội viên Chi hội CCB thôn 6, xã Trường Xuân (Đắk Song, Đắk Nông) tham gia phát dọn 3ha đất lâm nghiệp được UBND xã giao từ năm 2008 để trồng cây keo, tạo quỹ Hội, đã bị Công an thị xã Gia Nghĩa (nay là T.P Gia Nghĩa) bắt “quả tang”; sau đó bị truy tố, xét xử từ 6 đến 7 tháng tù giam về tội tội “hủy hoại rừng” và bồi thường thiệt hại tổng cộng 42.708.146 đồng. Từ năm 2015 đến nay, các CCB: Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái, Cao Minh Điến, Đoàn Xuân Trường liên tục kêu oan, ngay cả khi đã chấp hành xong án tù.
Qua điều tra cho thấy, sở dĩ xảy ra vụ án oan nghiệt này trước hết chính là việc UBND xã Trường Xuân thời điểm năm 2008 có giao 2 thửa đất, diện tích 21ha (gồm thửa 18ha và thửa 3ha) đất lâm nghiệp, đất trống cho Chi hội CCB thôn 6 trồng keo gây quỹ. Tại thời điểm đó, UBND xã Trường Xuân cũng không biết thửa đất 3ha liền kề đất của các hộ dân thôn 6 là đất lâm nghiệp, thuộc lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710, tờ bản đồ số 8, tại xã Quảng Thành (T.X Gia Nghĩa) được UBND tỉnh Đắk Nông giao cho Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa, theo Quyết định số 1162/QĐ-UBND, ngày 30-8-2008.
Tại cuộc họp Chi hội ngày 14-12-2014, Chi hội CCB thôn 6 thống nhất tổ chức phát dọn thửa đất 3ha để trồng cây keo. Cũng tại cuộc họp này, đồng chí Đỗ Mạnh Hùng được bầu làm Chi hội trưởng. Sáng 24-1-2015, Chi hội tổ chức đi phát dọn rẫy, từ 8 giờ đến 11 giờ, có 9 hội viên tham gia mang theo công cụ là dao phát. Trong quá trình phát dọn, đã xảy ra tranh chấp với hộ ông Nguyễn Hữu Thuận có nhà và đất liền kề. Ông Thuận khẳng định: “Thửa đất này ông mua 10 triệu đồng”. Khi xảy ra tranh chấp, ông Đỗ Mạnh Hùng gọi điện mời ông Nguyễn Nam Thái thời điểm đó là Thôn trưởng, cùng ông Hoàng Văn Cây - Công an viên thôn đến giải quyết và đi đến thống nhất Chi hội chỉ phát dọn 1ha, để lại cho ông Thuận 2ha. Buổi sáng 25-1-2015, Chi hội tiếp tục tổ chức phát dọn, có 10 người tham gia. Tiếp đó, buổi sáng các ngày 19-4-2015, Chi hội tổ chức phát dọn với 13 người tham gia; sáng 20-4-2015 có 8 người tham gia. Và chính trong sáng 20-4-2015, vào lúc 10 giờ 30, khi các hội viên đang phát dọn thì Công an thị xã Gia Nghĩa ập đến bắt quả tang, lập biên bản về hành vi “hủy hoại rừng”, tạm giữ 3 dao phát và 1 dao tông để phục vụ điều tra.
Tại Biên bản kiểm tra hiện trường, lập ngày 21-7-2015, lực lượng chức năng T.X Gia Nghĩa xác định tổng diện tích rừng bị phá 0,75ha; trong đó ngày 24-1-2015 phá 0,2ha, ngày 25-1-2015 phá 0,2ha, ngày 19-4-2015 phá 0,3ha và ngày 20-4-2015 phá 0,1ha; dụng cụ phá rừng là dao phát và cưa xăng. Điều lạ lùng ở chỗ, Biên bản hiện trường khẳng định trong ngày 25-1-2015, các CCB sử dụng 1 cưa xăng; ngày 19-4-2015 sử dụng 2 cưa xăng để cưa những cây có đường kính 10cm trở lên, nhưng cơ quan điều tra không tịch thu được tang vật là cưa xăng và không hề thu được khối lượng gỗ nào.
Theo phản ánh của các CCB, việc thu giữ vật chứng của vụ án có nhiều vi phạm. Bởi chỉ một Biên bản làm việc lập ngày 20-4-2015 thu giữ tại chỗ 3 con dao phát và 1 con dao tông. Còn 2 cưa xăng, điều tra viên đến nhà các CCB hỏi “mượn” rồi tịch thu luôn làm tang vật. Thử hỏi, với công cụ là 3 con dao phát và 1 con dao tông, nhóm CCB bằng cách nào để triệt hạ được 0,75ha rừng, với 64,717m3, trong khoảng thời gian 12 giờ của 4 buổi sáng các ngày 24, 25-1-2015 và 19, 20-4-2015(?). Cũng theo lời các CCB, việc cơ quan Công an không cung cấp bản ảnh hiện trường của vụ án trong hồ sơ ban đầu, mà sau đó mới bổ sung bản ảnh là không hợp pháp; vì bản ảnh không ghi rõ chụp lúc nào, chụp ở đâu, không thể hiện tính liên hệ với vụ án; bởi bản ảnh chụp những gốc cây có đường kính lớn bị cưa chặt, nhưng không đủ căn cứ xác định đó là gốc cây tại hiện trường vụ án. Một điều khó hiểu nữa là Bản kết luận giám định ngày 24-4-2015 của Hạt Kiểm lâm T.X Gia Nghĩa, số gỗ bị thiệt hại là 64,717m3, thuộc loại gỗ từ nhóm 5 đến nhóm 7. Đây là khối lượng gỗ rất lớn, nhóm CCB, hầu hết là những người đã hết tuổi lao động, không thể sử dụng dao phát để trong khoảng thời gian tổng cộng 12 giờ của các ngày 24, 25-1-2015 và 19, 20-4-2015 có thể “cưa cắt” và hủy hoại được diện tích rừng lên đến 0,75ha rừng. Trong trường hợp các CCB này có hủy hoại và cưa cắt 64,717m3, vậy khối lượng gỗ này phải là tang vật, nhưng đã được cơ quan tiến hành tố tụng hình sự T.X Gia Nghĩa “hô biến” đi đâu(?).
Hơn nữa, các Biên bản vi phạm hành chính được lập ngày 27-3-2015 và Biên bản xác minh ngày 28-3-2015, Công văn số 47/KL-TT,PC ngày 10-4-2015 của Hạt Kiểm lâm T.X Gia Nghĩa xác định diện tích rừng tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710 bị thiệt hại là 100%. Vậy sau đó, trong buổi sáng 19 và 20-4-2025, cơ quan Công an vẫn khẳng định cũng tại tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710, các CCB phá tổng cộng 0,4ha; vậy rừng này lấy ở đâu ra, khi trước đó đã xác định bị hủy hoại 100%(?). Như vậy, giả dụ các CCB có hành vi “hủy hoại rừng”, thì chỉ tính diện tích rừng họ hủy hoại trong các sáng 24, 25-1-2015 tổng cộng 0,4ha (4.000m2). Và theo quy định tại khoản 1, Điều 189 Bộ luật Tố tụng Hình sự, diện tích rừng bị phá phải từ 0,5ha trở lên mới đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Về số đối tượng bị khởi tố, truy tố, xét xử, cơ quan tố tụng hình sự T.X Gia Nghĩa cũng thực hiện hết sức “tùy hứng”, bởi nếu đây là vụ “hủy hoại rừng”, thì số đối tượng chịu trách nhiệm hình sự phải là 18 cán bộ, hội viên Chi hội CCB thôn 6 tham gia cuộc họp thống nhất phát dọn 3ha đất trồng keo ngày 14-12-2014; hoặc phải là 17 cán bộ, hội viên trực tiếp phát dọn trong 4 buổi sáng như diễn biến vụ việc mới đúng. Nhưng ở đây, tại sao cơ quan tố tụng hình sự T.X Gia Nghĩa lại xử lý 7 đối tượng về tội “hủy hoại rừng”(?). Riêng đối với CCB Nguyễn Nam Thái, thời điểm đó đang là Thôn trưởng thôn 6, ông khẳng định rằng, không hề tham gia phát dọn, mà buổi sáng 24-1-2015 ông được gọi đến để giải quyết tranh chấp; còn trưa 20-4-2015, ông đến để ăn cơm với anh em trong Chi hội. Vì vậy việc khởi tố, truy tố, phạt tù ông Thái liệu có tuân thủ pháp luật, kể cả khi đây là vụ “hủy hoại rừng”(?).
Bên cạnh đó, việc xác định đất tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710, tờ bản đồ số 8 tọa lạc tại xã Quảng Thành, T.X Gia Nghĩa là rừng sản xuất, đất nông nghiệp, hay đất trống cũng chưa được cơ quan tố tụng hình sự làm rõ. Bởi diện tích đất này nằm trong tổng diện tích của tiểu khu 1710 là 4.662.929m2, Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa được UBND tỉnh Đắk Nông cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số AM 880965, ngày 30-8-2008, gồm có các loại đất: 2.978.636m2 đất rừng sản xuất, 1.636.772m2 đất nông nghiệp, và 47.521m2 đất trống.
Thế nhưng, căn cứ vào những kết luận, chứng cứ, vật chứng, giám định thiếu tính khách quan, ngày 14-4-2016, Tòa án nhân dân (TAND) T.X Gia Nghĩa mở phiên toà sơ thẩm (lần 1) tuyên 7 bị cáo, trong đó 6 bị cáo nhận khung hình phạt 6 tháng tù, riêng bị cáo Đỗ Mạnh Hùng 7 tháng tù. Sau khi bị TAND tỉnh Đắk Nông tuyên hủy án sơ thẩm, ngày 12-9-2017, TAND T.X Gia Nghĩa mở phiên toà sơ thẩm (lần 2), xét xử 6 bị cáo (vì bị cáo Đoàn Xuân Trường chết trong thời gian tại ngoại ngày 13-8-2017 do bị bệnh), tuyên phạt như phiên tòa sơ thẩm (lần 1) và ngày 14, 15-12-2017, TAND tỉnh Đắk Nông mở phiên tòa phúc thẩm (lần 2) tuyên y án sơ thẩm.
Sau khi chấp hành án tù tại Trại giam Công an tỉnh Đắk Nông và thi hành xong khoản tiền bồi thường thiệt hại, các CCB tiếp tục kêu oan. Ngày 18-5-2020, Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại T.P Hồ Chí Minh ban hành Quyết định giám đốc thẩm số 16/2020/HS-GĐT hủy toàn bộ Bản án phúc thẩm số 117/2017/HS-PT, ngày 14, 15-12-2017 của TAND tỉnh Đắk Nông và Bản án sơ thẩm số 45/2017/HS-ST, ngày 12-9-2017 của TAND T.X Gia Nghĩa để điều tra lại. Trước đó, tại Quyết định kháng nghị số 04/2020/KN-HS, ngày 9-3-2020 của TAND cấp cao tại T.P Hồ Chí Minh đối với Bản án phúc thẩm số 117/2017/HS-PT, ngày 14, 15-12-2017 của TAND tỉnh Đắk Nông đã khẳng định: “Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm xác định các bị cáo Đỗ Mạnh Hùng, Ngân Xuân Dũng, Vũ Tất Đắc, Hoàng Văn Sằn, Nguyễn Nam Thái và Cao Minh Điến phạm tội “hủy hoại rừng” là chưa đủ căn cứ, cần phải kháng nghị đối với bản án phúc thẩm nêu trên theo hướng điều tra lại vụ án theo đúng quy định của pháp luật”.
Theo Thông báo ngày 18-2-2025, TAND T.P Gia Nghĩa đưa ra xét xử lại vụ án. Nhưng ngay đầu ngày 18-2, TAND T.P Gia Nghĩa đã ban hành Quyết định số 06/2025/HSST-QĐ hoãn phiên tòa, với lý do người bào chữa cho các bị cáo và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan... vắng mặt không lý do. Các CCB - những người đã từng tham gia kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và bảo vệ Tổ quốc ở biên giới phía Bắc tin rằng, khi phiên tòa được tiến hành, những oan sai đã chịu đựng trong hơn 10 năm qua được làm sáng tỏ; đồng thời, những tổ chức, cá nhân cố tình vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hình sự trong vụ án này cũng phải được làm rõ và xử lý nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật.
Thành Nam