Động cơ nào thôi thúc ông trong suốt 19 năm gắn bó với công việc tìm kiếm hài cốt đồng đội ở khắp chiến trường Nam Bộ và Cam-pu-chia? Ông kể, ngày 10-8-1966, ông tham gia trận đánh đầu tiên ở đường 10 Vĩnh Thiện trong đội hình D1, E141, F7. Ông bị thương và trong lúc đồng đội đưa các thương binh về phía sau thì bị máy bay thả bom chặn đường rút và mọi người nghĩ ông đã tắt thở nên đưa xuống huyệt đắp võng, nhưng chưa lấp đất… Đồng đội ra lấp đất thấy chân không có dép, nghĩ phải kiếm cho ông đôi dép để ông đi cho đỡ tủi, nhưng khi sờ vào chân thì thấy chân còn nóng nên đã cáng tới trạm phẫu tiền phương cấp cứu kịp thời, thế là ông sống đến ngày nay… Nghĩa tình của người từ cõi chết trở về đã thôi thúc ông không thể ngơi nghỉ việc tìm kiếm đồng đội mà ông biết nơi họ nằm lại ở những cánh rừng thời bom đạn, nay đã bị mai một… cần phải tìm cách hướng dẫn cùng mọi người tìm ra để quy tập về NTLS.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Doanh, việc tìm kiếm các mộ liệt sĩ rất phức tạp, bất trắc. Những nơi đã chôn cất đồng đội dù có sơ đồ (nhớ lại) hoặc sơ đồ làm mới giao cho các đội quy tập để họ tìm kiếm nhưng cũng chưa hết được và đến năm 1977, khi biên giới Tây Nam nổ ra chiến tranh thì sơ đồ, danh sách bàn giao lại cho địa phương, phần nhiều đã bị thất lạc và có nhiều trường hợp phải làm lại từ đầu… Gian nan, vất vả là thế song khi đã “hứa với đồng đội rồi” thì khó mấy cũng phải làm và làm cho bằng được. Với quyết tâm ấy, nên năm nay tuy đã bước qua tuổi 75, nhưng ông vẫn cùng với các CCB của trung tâm tìm kiếm liệt sĩ rong ruổi khắp các cánh rừng miền Đông Nam Bộ để xác định lại những vị trí chôn cất đồng đội năm xưa giúp cho các đội quy tập quân khu đỡ phần vất vả hơn.

Không thể kể hết được những công việc cũng như số lần mà Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Doanh đã đi khảo sát, đánh dấu, tìm kiếm để quy tập tổng số các liệt sĩ… Song con số ấy cũng đến hàng trăm ngôi mộ mà ông đã cùng với gia đình, đồng đội các liệt sĩ đã tìm được và đưa họ về NTLS. Gần đây nhất, sau nhiều ngày tìm kiếm, thu thập thông tin, ngày 28-4-2013, Trung tâm thông tin tìm kiếm hài cốt liệt sĩ đã phối hợp cùng Quân đoàn 4 tiến hành khai quật 164 liệt sĩ, trên địa bàn huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh. Các liệt sĩ được quy tập được đưa về NTLS TP Hồ Chí Minh. Sức dẻo dai của vị tướng CCB, thương binh Nguyễn Văn Doanh quả là đáng kính trọng. Phải chăng các liệt sĩ đã phù hộ cho ông có một sức khỏe bền bỉ để bước chân người lính già vẫn kiên trì đi tìm kiếm đồng đội.

Bài và ảnh: Quang Ngọc - Kim Long