Ngày 7-1-1979, quân và dân Campuchia với sự giúp đỡ tận tình, kịp thời của QTN Việt Nam đã đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, mang lại sự hồi sinh và phát triển cho đất nước Chùa Tháp. Sau đó, QTN Việt Nam tiếp tục sát cánh với người dân Campuchia chiến đấu với tàn quân Khmer Đỏ. Trong hai lần giúp bạn, suốt gần 10 năm, hàng vạn chiến sĩ QTN Việt Nam đã hy sinh trong các trận đánh ác liệt ở khắp mọi miền đất nước Campuchia. Chính vì lẽ đó, những đài tưởng niệm QTN Việt Nam được xây dựng để mãi mãi ghi nhớ sự đóng góp to lớn của họ với đất nước Campuchia.
Đài tưởng niệm QTN Việt Nam tại Phnom Penh được xây dựng trong khuôn viên của công viên trung tâm ở Thủ đô. Du khách có thể dễ dàng nhìn thấy tượng đài này khi đứng cách đó khá xa. Để tới khu tượng đài này, du khách sẽ phải đi qua một khoảng sân rộng được lát đá grannit, sau đó đi lên vài bậc thang là tới chân đài tưởng niệm. Đài tưởng niệm cao 11m, được làm bằng bê tông cốt thép kiên cố, với trọng tâm là khối tạc hình một chiến sĩ Campuchia và một chiến sỹ QTN Việt Nam cầm cây súng trong tay để bảo vệ người phụ nữ đang bế một đứa trẻ trong vòng tay ở phía trước. Tượng đài được đặt trên bệ đỡ lát đá hoa cương, trên đó là dòng chữ: “Đài tưởng niệm Quân tình nguyện Việt Nam” bằng tiếng Việt Nam và tiếng Campuchia. Ngay phía sau tượng đài là hai cột đá cao lớn, vững chắc, ở giữa có một hình tròn lớn giống mặt trống. Trên đỉnh tượng đài được xây dựng thành một tháp chóp theo kiến trúc đặc trưng của Campuchia. Bên hông tượng khắc Quốc kỳ hai nước Việt Nam và Campuchia. Bằng những nét tạc khắc rắn rỏi và mạnh mẽ, tượng đài nêu bật lên ý chí, sức mạnh của người lính. Sự hùng dũng nhưng hiền hoà từ bức tượng tạo cho người xem cảm giác vừa ngưỡng mộ, vừa tin tưởng và tôn kính. Bức tượng thể hiện lòng quyết tâm của người lính tiêu diệt chế độ diệt chủng Khmer Đỏ, bảo vệ cuộc sống nhân dân Campuchia. Đây chính là lời nhắc nhở về truyền thống đoàn kết, quá trình đấu tranh gian khổ của hai dân tộc anh em Việt Nam-Campuchia, đồng thời là sự khẳng định về mong muốn gắn bó lâu dài, cùng nhau sống trong hoà bình, hợp tác, phát triển giữa hai nước.
17 đài tưởng niệm QTN Việt Nam tại Campuchia là những công trình kỷ niệm để ghi nhớ sự hy sinh cao cả và anh dũng của các chiến sĩ tình nguyện Việt Nam khi giúp đỡ đất nước này thoát khỏi chế độ diệt chủng tàn bạo để hồi sinh, phát triển mạnh mẽ như ngày nay, đồng thời cũng làm thắt chặt thêm mối quan hệ hữu nghị và tình đoàn kết giữa dân tộc, hai nước Campuchia-Việt Nam. Dự án tu sửa, tôn tạo làm cho các tượng đài khang trang, tương xứng với ý nghĩa, giá trị lịch sử và góp phần củng cố, phát triển quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa hai nước. Một lần nữa thể hiện tình cảm đoàn kết, gắn bó hữu nghị giữa quân đội và nhân dân hai nước, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của nhân dân Campuchia đối với sự hy sinh vô cùng to lớn, cao cả của QTN Việt Nam. Đúng như lời phát biểu của ông Nhem Valy-Phó tổng thư ký Hội đồng T.Ư Mặt trận Đoàn kết phát triển đất nước Campuchia, Phó Quốc vụ khanh Bộ Lễ nghi và Tôn giáo Campuchia, đây là chân lý lịch sử không thể quên của nhân dân Campuchia. Đài tưởng niệm QTN Việt Nam là biểu tượng của tình hữu nghị của nhân dân hai nước mà không thế lực nào có thể phá hủy được. Là lời nhắc nhở thời kỳ lịch sử gian khổ của đất nước Campuchia. Cũng là biểu tượng, là tấm gương để các thế hệ trẻ tiếp tục vun đắp, phát triển quan hệ đoàn kết, hữu nghị truyền thống của hai nước theo phương châm “Láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài”.
DUY QUANG