*Rmah Yi không còn gì giá trị để bán trả nợ.
*
Chuyện là năm 2015, ông Mar Soan có nhờ ông Long giới thiệu để vay bà Q. hai đợt với tổng số tiền 61 triệu, lãi 4%/tháng, thời hạn 1 năm. Đến hạn trả, số tiền gốc và lãi là 138 triệu đồng, nhưng ông Mar Soan không có tiền để trả. Bà Q. liên tục đến đòi nợ ông Long, vì ông là người dẫn ông Soan đến mượn. Sợ bị bà Q. lấy mất nhà, mất rẫy nên ông Long đã đến nhà ông Soan dắt 9 con bò, đem bán được 26 triệu đồng để trả bớt cho bà Q.
Tài sản lớn nhất của gia đình ông Kpă Long, giờ đang lo bị xiết nợ.

Biết chuyện, chính quyền đã làm việc với các bên, yêu cầu ông Long chuộc lại bò và trả cho ông Soan. “Tuy nhiên, giờ ngày nào tôi cũng đến nhà ông Soan để đòi nợ, cả nhà tôi luôn thấp thỏm vì sợ bị chủ nợ đến lấy nhà, lấy bò”, ông Kpă Long nghẹn ngào.

Ông Ksor Dák - Trưởng thôn buôn Wôr cho biết, cả buôn có 155 hộ thì có trên 100 hộ vay lãi. Đa số các hộ ở đây đều có vay ngân hàng, nhưng chưa có tiền trả trả nên không thể vay tiếp. Không vay được ngân hàng nên đành vay ngoài, vẫn biết vừa bị lãi suất cao, vừa bị ép giá nông sản nhưng cần quá thì phải vay!

Tại huyện Ia Pa, tình trạng người đồng bào DTTS mắc phải “thòng lọng” vay lãi cũng không còn cá biệt. Trong căn nhà sàn nhỏ tuềnh toàng, trống huơ trống hoác của vợ chồng anh Rmah Yi (thôn Ama H’Lăk, xã Chư Mố) chỉ treo vài bộ áo quần ố màu, sờn cũ, giá trị nhất là mấy con bò. Nhà chỉ còn lại cô em gái đang trông cháu và anh Rmah Yi bị thương tật do tai nạn, còn các thành viên khác đang đi làm thuê. Đầu đuôi là lúc chưa bị tai nạn giao thông, anh Rmah Yi có vay của một người trong xã 60 triệu đồng, chủ nợ yêu cầu làm mì xong phải bán cho họ để trả lãi. “Năm nào nhà mình thu hoạch ngoài nương về cũng phải trả lãi cho chủ nợ bằng mì. Giá mì ngoài thị trường 3.500 đồng/kg, chủ nợ chỉ mua với giá 2.700 đồng/kg. Mặc dù bị mua rẻ hơn nhưng cũng phải bán vì mình còn nợ họ. Nếu không bán để gán tiền lãi thì họ sẽ đòi tiền gốc.”

Đến khi bị tai nạn không còn khả năng lao động, Rmah Yi đành cho người khác thuê đất. Từ đây, cả nhà đi làm thuê, nhưng số tiền kiếm được không đủ trả tiền lãi, tiền gốc thì chưa biết khi nào mới có để trả.

Ông Ksor Jú - Chủ tịch UBND xã Chứ Mố cho biết, có 2 hình thức vay lãi suất cao là vay mượn bằng sản phẩm và vay bằng tiền mặt. Việc vay mượn diễn ra rất đơn giản, người vay cần là đến các con buôn cho vay. Vay chỉ bằng miệng, không cần thế chấp. Mặc dù không có giấy tờ, nhưng hiển nhiên người đi vay bắt buộc phải trả lãi hoặc bán nông sản cho các con buôn. Vì bị ràng buộc nên xảy ra tình trạng con buôn ép giá nông sản khi mua bán.

Cũng theo ông Ksor Jú, chỉ riêng Chư Mố đến nay đã có 370 hộ vay lãi, số tiền vay lên đến khoảng 6 tỷ đồng, lãi suất trung bình là 3%/tháng. Nạn tín dụng "đen" đang đang len lỏi ở những vùng có đông người DTTS, nơi tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo ở mức cao, làm người nghèo ngày càng nghèo thêm.

Phạm Hoàng