Trong một động thái mới nhất liên quan tới vấn đề hạt nhân của mình, I-ran tỏ ý đã sẵn sàng nói chuyện với các cường quốc trong bối cảnh cuộc thương thuyết về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của nước này; người đứng đầu Nhà Trắng đã quyết định chấp nhận đề xuất hội đàm trực diện với I-ran, trước sự có mặt của quan chức Anh, Nga, Trung Quốc và nhiều quan chức châu Âu khác.

Quyết định nối lại tiếp xúc trực tiếp với I-ran của Mỹ sau nhiều năm bất hòa được đưa ra sau khi Nga phát đi tín hiệu rằng nước này sẽ không ủng hộ bất cứ lệnh trừng phạt mới nào của Liên hợp quốc đối với Tê-hê-ran.

Cuộc hội đàm sẽ là lần tiếp xúc quan trọng đầu tiên giữa quan chức Oa-sinh-tơn và Tê-hê-ran kể từ cuộc khủng hoảng năm 1979 khi 53 nhà ngoại giao Mỹ bị bắt làm con tin tại chính Đại sứ quán Mỹ ở Tê-hê-ran trong 444 ngày.

Động thái này diễn ra sau khi Ngoại trưởng I-ran đã chuyển bản đề xuất cho đại sứ của Trung Quốc, Nga, Pháp, Đức, Đại diện lâm thời của Anh và Phái viên Thụy Sĩ ( đại diện cho Mỹ) tại một buổi nghi lễ ngắn tại Tê-hê-ran. I-ran tuyên bố, các đề xuất của nước này sẽ đề cập tới hàng loạt vấn đề về thế giới và cơ hội mới để hội đàm; thảo luận với các cường quốc về các vấn đề thách thức toàn cầu hiện nay.

I-ran luôn tuyên bố làm giàu u-ra-ni-um để phục vụ cho các nhà máy điện, nhưng một số nước phương Tây cho rằng Tê-hê-ran có kế hoạch chế tạo vũ khí hạt nhân. Các nước Anh, Pháp, Đức đã đi đầu trong những cuộc thương thuyết với I-ran và đề xuất trao cho I-ran một gói khuyến khích nếu I-ran ngừng hoạt động hạt nhân.

Đáp lại, chính quyền Tê-hê-ran cũng đã có một động thái mềm dẻo khác cho phép LHQ thanh tra lò phản ứng hạt nhân đầu tiên trong suốt một năm qua. I-ran cũng đã cho phép Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thanh tra lò phản ứng nước nặng A-rắt, đồng thời cho phép các tranh tra viên tăng cường giám sát đối với địa phận nhà máy làm giàu u-ra-ni-um ở Na-tan. IAEA đã được phép gắn thêm các ca-mê-ra giám sát và các thiết bị thu thập thông tin quanh nhà máy làm giàu u-ra-ni-um Na-tan.

Về năng lượng hạt nhân của I-ran, IAEA vừa cho biết, quá trình làm giàu u-ra-ni-um của I-ran đang chậm lại so với trước. Đây là một bước tiến bộ từ phía I-ran mà cơ quan này vẫn mong đợi.

I-ran khẳng định, nước này chỉ đang cố gắng chế tạo các lò phản ứng hạt nhân phục vụ sản xuất điện dân sự và không bao giờ ngừng làm giàu u-ra-ni-um. Tê-hê-ran cũng sẵn sàng nói chuyện với các nước phương Tây khi điều kiện chín muồi và cũng đề nghị tiến hành một cuộc thảo luận về việc “cùng hợp tác, hòa bình và công bằng” đối với các nhà chỉ trích của phương Tây về vấn đề hạt nhân của nước này.

Oa-sinh-tơn cho rằng, khả năng có một bước đột phá là rất ít, song Bộ Ngoại giao Mỹ đã sẵn sàng thử xem I-ran có thực sự quan tâm tới đối thoại hay không. Nếu I-ran sẵn sàng tham gia đàm phán nghiêm túc, họ sẽ thấy sự tham gia đầy quyết tâm từ phía Mỹ và những nước khác. Đây là quyết định mới của Tổng thống B. Ô-ba-ma nhằm thực hiện những gì đã hứa trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm ngoái và ông sẵn sàng đối thoại trực tiếp với những nước thù địch, bất đồng với Mỹ. Quyết định nối lại tiếp xúc trực tiếp với I-ran của Mỹ báo hiệu sự tan băng sau 30 năm bất hòa trong quan hệ giữa Oa-sinh-tơn và Tê-hê-ran.

MINH PHƯƠNG