Tại đây Đảng, Bác Hồ đã đặt bản doanh để lãnh đạo cuộc kháng chiến trường kỳ, gian khổ, giành thắng lợi. Nhân dân các dân tộc Thái Nguyên hết lòng bảo vệ ATK, cùng bộ đội chiến đấu, bảo vệ quê hương.

Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời; cả dân tộc chưa kịp hưởng niềm vui độc lập thì đã phải bước vào cuộc chiến đấu mới, chống lại sự tái chiến của thực dân Pháp, bảo vệ thành quả cách mạng.

Với tầm nhìn chiến lược, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiên đoán được âm mưu, hành động xâm lược của kẻ thù nên Người đã quyết định trở lại Việt Bắc, để xây dựng an toàn khu kháng chiến (sau gọi tắt là ATK kháng chiến) trên địa bàn các huyện: Định Hóa, Đại Từ, Phú Lương, Võ Nhai (Thái Nguyên); chợ Mới, chợ Đồn (Bắc Kạn); Sơn Dương, Yên Sơn, Chiêm Hóa (Tuyên Quang). Quá trình kháng chiến, các cơ quan của Đảng, Nhà nước, Chính phủ có di chuyển nơi này, nơi khác một thời gian ngắn, nhưng trung tâm vẫn dựa vào các huyện nói trên, đặc biệt là huyện Định Hóa. Đúng như Bác Hồ nhận định: “Thái Nguyên là một địa bàn quan trọng, “Tiến có thể đánh, lui có thể giữ” và nhân dân ở đây có truyền thống cách mạng”. Theo Đại tướng Võ Nguyên Giáp, “Định Hóa là ATK tuyệt mật, nhằm đảm bảo an toàn và ổn định để các đồng chí lãnh đạo chủ chốt lúc ấy làm việc, ít phải di chuyển”.

Tại ATK Định Hóa, đã diễn ra nhiều hoạt động quan trọng, liên quan đến vận mệnh của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, giành độc lập cho dân tộc. Ngày 15-5-1945, diễn ra lễ hợp nhất: Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân với Cứu quốc quân và các lực lượng vũ trang trong toàn quốc, thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 20-5-1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến ATK Định Hóa, ở và làm việc tại đồi Khau Tý, xã Điềm Mặc. Người đã ban hành sắc lệnh về chế độ đối với người thương binh, liệt sĩ. Ngày 28-5-1948, tại phiên họp đặc biệt của Hội đồng Chính phủ tại xã Phú Đình (Định Hóa), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì lễ phong quân hàm Đại tướng cho đồng chí Võ Nguyên Giáp và 10 đồng chí khác từ hàm Thiếu tướng trở lên. Ngày 6-12-1953, tại Tỉn Keo, xã Phú Đình (Định Hóa), Bộ Chính trị họp thông qua kế hoạch tác chiến mùa xuân năm 1954 của Tổng Quân uỷ và quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ…

Được lựa chọn là trung tâm căn cứ địa kháng chiến của cả nước là một vinh dự lớn đối với Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên, đồng thời cũng là trách nhiệm to lớn đối với dân tộc, với đất nước. Nhiệm vụ lớn nhất, quan trọng nhất là bảo vệ an toàn tuyệt đối Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng bí thư Trường Chinh cùng các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Chính phủ, Mặt trận và quân đội.

Âm mưu của kẻ thù là đánh tan đầu não cơ quan lãnh đạo và các cơ sở phục vụ kháng chiến thì cuộc kháng chiến kết thúc. Do đó, trong những năm kháng chiến, quân địch liên tiếp mở nhiều cuộc hành quân lớn vào ATK. Với quyết tâm và trọng trách được giao, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên đoàn kết cùng các địa phương và những đơn vị bộ đội, làm tròn trách nhiệm, bảo vệ an toàn lãnh tụ và các cơ quan đầu não, thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng hậu phương vững chắc, phục vụ kháng chiến. Có thể nói, mỗi tên bản, tên núi, tên sông nơi đây đều gắn liền với các sự kiện lịch sử của cuộc kháng chiến. ATK Thái Nguyên đã trở thành mảnh đất cội nguồn của cách mạng Việt Nam. ATK Định Hóa là một quần thể di tích lịch sử nổi tiếng của tỉnh Thái Nguyên, với 130 điểm di tích (trong đó có 10 điểm di tích được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia); được xác định: “Chiến khu Việt Bắc là quần thể di tích quan trọng bậc nhất của dân tộc Việt Nam ở thế kỷ XX”.

Ngày 5-10-2011, 14 điểm di tích lịch sử quan trọng thuộc khu di tích ATK Định Hóa, đã được cơ quan chuyên môn lập hồ sơ đề nghị xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt.

Phát huy truyền thống của quê hương cách mạng, Thái Nguyên hôm nay đang không ngừng đổi mới, cùng nhân dân cả nước vững bước đi lên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những ngày tháng 5 lịch sử này, để ca ngợi công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc; phát huy những giá trị, ý nghĩa to lớn của ATK Thái Nguyên, trong lịch sử đấu tranh giữ nước, giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau; Đảng ủy, chính quyền và nhân dân Thái Nguyên tổ chức các hoạt động kỷ niệm 65 năm Bác Hồ về ATK, lãnh đạo cuộc kháng chiến và đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt khu di tích lịch sử ATK Định Hóa vào ngày 20-5-2012. Một số hoạt động chính: Đài truyền hình Việt Nam truyền hình trực tiếp Lễ khai mạc tối ngày 19-5; Hội thảo khoa học “Bác Hồ với Thái Nguyên”; gặp mặt giao lưu với các nhân chứng lịch sử; triển lãm ảnh “Chủ tịch Hồ Chí Minh với ATK Thái Nguyên”; biểu diễn vở kịch “Bác không phải là vua”…

Đây là sự kiện chính trị, văn hóa quan trọng của tỉnh Thái Nguyên, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của các thế hệ con cháu; quyết tâm vững bước đi theo con đường mà Bác Hồ đã chọn, ra sức “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.

Bình Vũ