Tất cả để đánh thắng trận đầu
Từ tháng 6-1965, đế quốc Mỹ leo thang một nấc mới, vượt qua vĩ tuyến 20 ném bom Tây Bắc, tuyến đường sắt Phú Thọ-Yên Bái, khu công nghiệp Việt Trì, nhà máy dệt Nam Định… Trước tình hình trên, Bộ Tổng tham mưu đã chỉ thị cho Quân chủng PK-KQ nhanh chóng đưa Bộ đội Tên lửa phòng không ra chiến đấu, nhưng không triển khai tại các trận địa đã được xây dựng quanh khu vực Hà Nội. Lực lượng được sử dụng là Trung đoàn 236 cùng các đơn vị pháo cao xạ, ra-đa. Hình thức chiến thuật là cơ động, phục kích, đón lõng, nhử địch đến mà đánh, nghi binh, hiệp đồng chặt chẽ với các địa phương. Khu vực tác chiến là Suối Hai, Trung Hà thuộc huyện Bất Bạt, Sơn Tây (nay là huyện Ba Vì, TP. Hà Nội).
Tướng Ninh nhớ lại, công tác chuẩn bị cho trận đánh quan trọng này được triển khai khẩn trương với phương châm: “Tất cả cho Bộ đội Tên lửa ra quân đánh thắng trận đầu”. Đảng ủy Trung đoàn 236 ra nghị quyết xác định, chỉ được đánh thắng, không được lỡ thời cơ. Theo kế hoạch tác chiến, Tiểu đoàn 63 triển khai tại chùa Ghề, Trung Hà; Tiểu đoàn 64 chiếm lĩnh điểm cao 39 ở Vô Khuy, Suối Hai; Tiểu đoàn 61 triển khai ở Yên Nghĩa, Hà Đông làm lực lượng dự bị. Sở chỉ huy tiền phương của Quân chủng và Trung đoàn 236 ở Phú Sơn, Bất Bạt.
Được biết Bộ đội Tên lửa cùng nhiều đơn vị pháo, ra-đa sắp ra quân đánh lớn, ngày 19-7-1965, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Đại đội 1, Trung đoàn 234. Tại đây Người căn dặn: “…Dù đế quốc Mỹ có lắm súng, nhiều tiền, dù chúng có B-57, B-52 hay “bê” gì đi chăng nữa ta cũng đánh. Từng ấy máy bay, từng ấy quân Mỹ chứ nhiều hơn nữa ta cũng đánh, mà đã đánh là nhất định thắng”. Ngay trong buổi chiều và tối 19-7, Chính ủy Quân chủng đã truyền đạt đi những tình cảm thân thương và mệnh lệnh của Bác Hồ đến cán bộ, chiến sĩ toàn quân chủng. Đó là nguồn cổ vũ lớn lao, tư tưởng chỉ đạo tác chiến với Bộ đội Phòng không, đặc biệt với Bộ đội Tên lửa sắp ra quân đánh trận đầu.
Đêm 20-7-1965, các đơn vị làm lễ xuất quân, đến cuối ngày 21-7 thì các tiểu đoàn đã triển khai xong ở trận địa mới đảm bảo bí mật tuyệt đối.

Chiến thắng giòn giã
Ba ngày trôi qua kể từ khi các tiểu đoàn tên lửa triển khai xong, máy bay địch vẫn chưa đến. Tinh thần bộ đội có phần căng thẳng, nôn nóng. Chính ủy Phạm Đăng Ty đến từng tiểu đoàn động viên bộ đội bình tĩnh, giữ quyết tâm chiến đấu. Ngày 24-7-1965, trời nắng, oi bức, lá ngụy trang đã được thay nhiều lần mà vẫn héo khô. Trong các ca-bin, có lúc nhiệt độ lên đến 43-440C.
Đến 15 giờ 30 phút, từ hướng Tây Hà Nội xuất hiện nhiều tốp máy bay địch trong đội hình bay đường dài (do chưa có sự đề phòng hỏa lực tên lửa) bay vào khu vực ta bố trí trận địa. Hai tiểu đoàn được lệnh vào cấp 1. Khi địch bay vào phạm vi hỏa lực, quyền Trung đoàn trưởng Trần Nhẫn ra lệnh phóng. Mỗi tiểu đoàn phóng hai tên lửa, nhằm mục tiêu tốp máy bay F-4C ở độ cao trên 7.000m. Kết quả ta đã tiêu diệt cả tốp, trong đó có 1 chiếc rơi tại chỗ, bắt sống tên Đại úy phi công Roscoe Fobair. Đây là những chiếc máy bay Mỹ đầu tiên bị bắn rơi bởi Bộ đội Tên lửa phòng không Việt Nam, trong đó có chiếc máy bay thứ 400 của Mỹ bị bắn hạ trên miền Bắc.
Quá bất ngờ vì máy bay bị tiêu diệt ở độ cao lớn, ngày 26-7-1965, địch liên tiếp cho máy bay không người lái tầm cao BQM-34A và RF-101 vào do thám. Nhưng cả hai máy bay này đều bị Tiểu đoàn 64 (đã di chuyển sang trận địa mới) bắn rơi ở vùng rừng núi Thanh Sơn. Như vậy, ngay trong trận đầu ra quân, Bộ đội Tên lửa đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; đồng thời giữ gìn, bảo toàn lực lượng.
Chiến công đầu đã khích lệ Bộ đội Tên lửa liên tiếp lập công trong suốt cuộc KCCM: bắn rơi 788 máy bay các loại, có 366 chiếc rơi tại chỗ, được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND. Riêng Trung đoàn 236-Đoàn Sông Đà đã bắn rơi 169 máy bay các loại, 100 chiếc rơi tại chỗ.
Hằng năm, cứ vào ngày 24-7, Thiếu tướng Nguyễn Văn Ninh cùng các CCB Trung đoàn 236 Anh hùng lại gặp nhau để ôn lại truyền thống hào hùng của đơn vị. Những mái đầu đã điểm bạc, họ lại cùng ca vang khúc quân hành của những người từng góp phần làm nên trận đánh đã đi vào lịch sử: Đêm nay ta về bên sông Đà/ Rừng phấp phới nở hoa/ Gió vẫy lá rung bánh xe xích sắt/ Nơi đây ta lập chiến công đầu/ Đoàn ta sinh ra và chiến thắng/ Vào cuộc chiến đấu hôm nay/ Đoàn Sông Đà ta đã sẵn sàng/ Quyết giữ vững truyền thống trận đầu đạn bay lên…
Chí Phan