Người dân quyết khởi kiện qua sự hỗ trợ của chính quyền và tuyên bố của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường cho thấy quyết tâm buộc Vedan phải thực hiện (một phần) trách nhiệm đối với những thiệt hại của người dân trong nhiều năm. Vedan cố tình gây ô nhiễm suốt 14 năm và chỉ dừng lại (về lý thuyết, còn thực tế có thể khác) sau khi bị phát hiện quả tang. Sau đó, Vedan đã bị truy thu hơn 127 tỉ đồng phí bảo vệ môi trường. Hiện người dân ùn ùn nộp đơn kiện Vedan ra tòa, yêu cầu bồi thường. Chính quyền các địa phương hỗ trợ tích cực người dân đòi lại một phần công bằng. Tuy nhiên, Vedan phải bồi thường cho một loại thiệt hại khác, là thiệt hại về môi trường.

Thời hiệu khởi kiện là hai năm kể từ hành vi gây thiệt hại được xác định hợp pháp (theo Bộ Luật Tố tụng Dân sự 2004). Vedan bị lập biên bản vi phạm vào ngày 13-9-2008, nên ngày cuối cùng) có thể khởi kiện là 12-9-2010. Nhưng hiện nay, chỉ có người dân khởi kiện, đòi bồi thường mà thôi.

Trong khi đó, ngày cuối cùng nộp đơn kiện đòi bồi thường thiệt hại về môi trường đã cận kề nhưng chưa thấy cơ quan nhà nước có trách nhiệm nào lên tiếng, tuyên bố đứng nguyên đơn kiện Vedan về thiệt hại thứ hai: thiệt hại về môi trường. Theo Bộ Luật Dân sự, Tố tụng Dân sự thì ba địa phương là Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu và TP.HCM đều có quyền kiện, yêu cầu Vedan bồi thường thiệt hại về môi trường.

Vedan là thủ phạm số 1 gây ô nhiễm sông Thị Vải khiến nhiều chủ tàu từ chối cập cảng Đồng Nai, khiến doanh thu hoạt động ngành du lịch của Bà Rịa Vũng Tàu bị suy giảm và nhà nước phải tốn kém chi phí tái tạo môi trường tự nhiên... Từng địa phương có thể tính toán được những thiệt hại về môi trường này. Cơ sở pháp lý đã có, căn cứ, trách nhiệm khởi kiện cũng rõ nhưng đến thời điểm này, dường như các địa phương vẫn chưa nhìn thấy nghĩa vụ của mình. Trong đó, đáng chú ý nhất phải kể đến UBND tỉnh Đồng Nai, nơi có trụ sở Vedan và có đoạn sông Thị Vải bị ô nhiễm nghiêm trọng nhất. Đến hết ngày 12-9-2010 mà các chính quyền, nhất là UBND tỉnh Đồng Nai không đòi Vedan bồi thường thiệt hại về môi trường là không làm tròn nghĩa vụ và trách nhiệm.

Liệu Chính quyền các tỉnh có bỏ qua không kiện đòi Vedan bồi thường không?

Bảo Lâm