Đầu năm 1974, Quân uỷ Trung ương, Bộ Tổng Tham mưu QĐND Việt Nam quyết định mở Chiến dịch giải phóng Thượng Đức, nhằm: mở rộng hành lang an toàn đường Hồ Chí Minh về phía đông nam, mở rộng vùng giải phóng xuống đồng bằng, uy hiếp căn cứ liên hợp quân sự Đà Nẵng, trừng trị vi phạm Hiêp định Parir (27/01/1973) của Quân lực VNCH (gọi tắt quân địch).

                                 Chiến dịch mang mật K711.

   Nhận nhiệm vụ, đại tá Hoàng Đan, Phó Tư lệnh Quân đoàn 2, Tư lệnh Chiến dịch, cùng Tư lệnh Quân khu 5 triệu tập chỉ huy các sư đoàn 304, trung đoàn 3 (324), trung đoàn pháo Quân đoàn, phối hợp chiến trường với quân dân tỉnh Quảng Đà họp thống nhất đề ra phương án tác chiến. Ta tổ chức trinh sát, nắm tình hình địch, xác định trong căn cứ Thượng Đức, quân địch bố trí trên 2.000 quân với các loại vũ khí, trang bị mạnh; sở chỉ huy, kho tàng được bọn chúng thiết lập trong 35 lô cốt nửa chìm, nửa nổi bằng bê tông cốt thép kiên cố: “khó tấn công – lợi thế về phòng thủ”. Vì thế, quân địch tự đắc mệnh danh “cánh cửa thép bất khả xâm phạm”.

  Đến “giờ G” sáng 29/7/1974, pháo binh ta bắn khống chế sân bay Đà Nẵng cùng là lúc các trận địa pháo 85ly, pháo B-14 trên xe (Liên Xô cũ) được bộ đội cải tiến từng cụm, ống pháo A12 dễ cơ động đặt trên dãy Hàm Tân, núi cao phía đông bắc Thượng Đức đồng loạt bắn cấp tập tiêu diệt các mục tiêu trong căn cứ. Bị đánh bất ngờ nhưng quân địch trong các lô cốt dưới chân, sườn núi đánh trả quyết liệt, cùng với máy bay đánh bom, pháo kích, gây khó khăn cho nhiệm vụ mở cửa trên các mũi, hướng tiến công vào căn cứ của bộ đội ta …

     Trước tình hình đó, Bộ chỉ huy Chiến dịch quyết định: chuyển từ chiến thuật “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “bao vây, đánh lấn”. Rút kinh nghiêm, củng cố đội hình, trận địa pháo; điều động tiểu đoàn 8 (thê đội dự bị), trung đoàn 66 (304) từ Vùng B Đại Lộc vượt sông Vu Gia, lên chi viện cho tiểu đoàn 7 đang gặp khó khăn trước cửa mở trên hướng chủ yếu vào căn cứ. Điều trung đoàn 3 (F324), phối hợp với tiểu đoàn 9 (F304) trên hướng đông nam tấn công vào Thượng Đức, và ngăn chặn quân địch từ Đà Nẵng lên...

       Đến 8 giờ sáng 7-8-1974, khi mây mù trên các sườn núi tan dần, căn cứ Thượng Đức bị chìm ngập đạn pháo, khói đất mù mịt, kho tàng bốc cháy ngùn ngụt. Lợi dụng thời cơ đó, bộ binh ta trên các mũi, hướng theo phương án tác chiến đồng loạt kích nổ hệ thống FE (rồng lửa) mở toang hàng rào dây kẻm gai xông lên tiêu diệt từng mục tiêu. Pháo binh ta tiếp tục bắn vùi dập, cùng với bộ binh dũng mạnh tiến công tiêu diệt từng mục tiêu khiến cho quân địch hoảng loạn, tháo chạy tán loạn, và đầu hàng. Sau gần 2 giờ chiến đấu, bộ đội ta hoàn toàn làm chủ cánh cửa thép Thượng Đức .

  Chiến trận Thượng Đức chưa dừng lại ở đó, đầu tháng 9/1974, quân địch cay cú điều động sư đoàn nhảy dù (từ Quảng Trị vào), tăng viện sư đoàn 3  và xe bọc thép từ Đà Nẵng lên tái chiếm Thượng Đức, mục tiêu chủ yếu là cao điểm 1062. Chiến trận tại 1062 diễn ra thế trận giằng co, ác liệt giữa bộ đội ta với quân địch kéo dài đến cuối tháng 11/1974. Cuối cùng, sư đoàn 3 bộ binh và sư đoàn dù mang danh “thiên thần mủ đỏ” bị bộ đội sư đoàn 304 và các đơn vị phối hợp đánh quỵ không còn sức để chiến đấu, chấp nhận sự thất bại nhục nhã. Chiến thắng Thượng Đức là tiền đề để quân và dân Khu 5 đồng loạt nổi dậy tiến công giải phóng tỉnh Quảng Đà; phối hợp với sư đoàn 304, 324 từ Thượng Đức theo QL14 thắng tiến về giải phóng thành phố Đà Nẵng ngày 29/3/1975.

                         Thăm lại chiến trường xưa Thượng Đức.

    Tháng 7-2024, “Tháng tri ân Liệt sĩ”, chúng tôi những hội viên Cựu chiến binh Ban Liên lạc truyền thống sư đoàn 304 tại Đà Nẵng và Nghệ An vào về thăm lại chiến trường xưa, thắp nén hương trầm tưởng niệm các đồng đội anh dũng, chiến đấu hy sinh tại chiến trận Thượng Đức. Đồng đội chúng tôi khi về lại nơi đây đều chung niềm vui trong sự phát triển, đổi mới toàn diện, cuộc sống yên bình đang ôm ấp trên từng vùng quê xã Đại Lãnh, Vùng B Đại Lộc. Đặc  biệt là, từ Tượng đài chiến thắng, khu nhà trưng bày truyền thống, bến sông Hà Tân, Nghĩa trang liệt sĩ (NTLS) xã Đại Lãnh và đường lên cao điểm 1062 được chính quyền và tuổi trẻ địa phươn hành quân về nguồn, xây dựng nên quần thể di tích lịch sử - văn hoá truyền thống, đây là địa điểm giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

   Được biết, từ đầu thang 3 năm nay,  UBND tỉnh Quảng Nam đã họp triển khai các hoạt động chào mừng kỷ niệm 50 năm (7/8/1974 – 7/8/2024), với chủ đề: “Chiến thắng Thượng Đức - Bước ngoặt kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của dân tộc” được diễn ra vào lúc 8 ngày 7/8/2024 tại địa điểm chiến thắng Thượng Đức. Các hoạt động hướng đến Lễ kỷ niệm 50 năm gồm chương trình ca nhạc với chủ đề “Bài ca không quên”; dâng hương tưởng niệm tại Tượng đài và NTLS, thăm hỏi các thương binh, gia đình liệt sĩ; gặp mặt các đồng chí nguyên lãnh đạo, lão thành cách mạng qua các thời kỳ, CCB các đơn vị tham gia chiến đấu trong chiến dịch Thượng Đức; hội trại tuyền thống của thế hệ trẻ. Các hoạt động đầy ý nghĩa nầy phần nào làm ấm lòng hương hồn của 921 liệt sĩ, trong đó 620 liệt sĩ sư đoàn 304 yên nghỉ vĩnh hằng nơi đây.

     .                                                                                                    

                       Bài và ảnh: Nhân Mùi