*Người lao động tại T.P Hồ Chí Minh làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp.
*
Được triển khai thực hiện từ năm 2009, chính sách BHTN đã góp phần hỗ trợ người lao động (NLĐ) trong trường hợp bị mất việc làm, giúp gia đình họ vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống và giúp NLĐ sớm quay lại thị trường lao động. Tuy nhiên, thời gian vừa qua có không ít trường hợp lợi dụng sơ hở của pháp luật để trục lợi quỹ, gây thất thoát nguồn quỹ và tạo sự mất công bằng trong thụ hưởng.

Ngày càng có nhiều NLĐ tuy đã tìm được việc làm nhưng vẫn nhận trợ cấp thất nghiệp. Theo số liệu tổng hợp của BHXH các địa phương, trong 2 năm qua đã phát hiện và đề nghị Ngành LĐTBXH ban hành quyết định thu hồi đối với 15.156 người hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) sai quy định với tổng số tiền 70,96 tỷ đồng. Trong đó, tập trung tại một số địa phương như: T.P Hồ Chí Minh (4.940 người), Bình Dương (2.806 người), Đồng Nai (986 người), An Giang (730 người)… Tuy nhiên, vẫn còn 32,58 tỷ đồng chưa thu hồi được do không liên lạc được với NLĐ, hoặc NLĐ chưa có khả năng nộp lại. Đại diện một số địa phương cho hay, việc thu hồi lại tiền TCTN rất khó khăn, bởi NLĐ thường có tâm lý tiền vào tay họ là tiền của họ, nên cố tình né tránh không chịu nộp lại…

Điển hình tại T.P Hồ Chí Minh, trong 10 tháng năm 2017, Trung tâm Dịch vụ việc làm phối hợp với BHXH thành phố phát hiện khoảng 330.000 NLĐ có việc làm nhưng vẫn hưởng TCTN với số tiền khoảng 1,5 tỷ đồng. Đồng thời, qua kiểm toán cũng phát hiện 720 trường hợp khác vừa có việc làm vừa nhận TCTN từ các năm 2012, 2013, với số tiền hơn 10 tỷ đồng.

Theo quy định, nếu NLĐ có việc làm mới sẽ chấm dứt ngay hưởng TCTN, số tháng hưởng TCTN còn lại sẽ được bảo lưu. Tuy nhiên, nhiều NLĐ vừa có việc làm mới, vừa hưởng TCTN, mà không tự động khai báo. Đây cũng là trường hợp điển hình và phổ biến nhất trong trục lợi quỹ BHTN. Ngoài ra còn có tình trạng lao động chủ động xin nghỉ việc để đăng ký hưởng BHTN, hay hiện tượng NLĐ di chuyển từ doanh nghiệp (DN) này sang DN khác, nhưng chỉ sau một thời gian, NLĐ quay lại DN cũ.

Để giải quyết tình trạng này, BHXH Việt Nam đang xây dựng bộ công cụ tập trung dữ liệu quản lý chính sách BHXH và chia sẻ cơ sở dữ liệu giữa BHXH Việt Nam với Cục Việc làm (Bộ LĐTBXH) qua trục tích hợp quốc gia. Theo đó, toàn bộ lịch sử làm việc, thời gian đóng bảo hiểm của NLĐ sẽ được quản lý theo số sổ BHXH. Cụ thể, bộ công cụ có các tính năng nổi bật như: Kết nối với cơ sở dữ liệu thu, sổ thẻ để khai thác quá trình tham gia khi xét duyệt các chế độ. Đồng thời, Bộ công cụ cũng sẽ kết nối, cung cấp dữ liệu cho hệ thống tài chính, kế toán, kiểm soát thông tin xét duyệt các chế độ. Đặc biệt, việc quản lý người hưởng chế độ hằng tháng, kiểm soát thông tin người hưởng trợ cấp ngắn hạn, kiểm soát thông tin người hưởng TCTN sẽ được hiển thị đầy đủ trên bộ công cụ này.

Để tạo chế tài nghiêm khắc hơn đối với trục lợi BHTN, Bộ LĐTBXH đang tổ chức lấy ý kiến về Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, đặc biệt trong dự thảo có các quy định xử phạt các sai phạm có liên quan đến BHTN. Quy định mức tiền phạt đối với NLĐ vi phạm về BHTN lên tới 2 triệu đồng, đối với người sử dụng lao động có thể tới mức 10 triệu đồng.

Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng được lấy ý kiến đến hết ngày 16-5-2018.

Mai Anh