Nghệ nhân, doanh nhân CCB Phan Trọng Điền (đứng giữa) giới thiệu sản phẩm cho CCB Nguyễn Mạnh Trường (thứ hai trái sang).
Đó là nghệ nhân, doanh nhân CCB Phan Trọng Điền - Giám đốc Công ty Đúc đồng Nam Thiên, ở xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Hiện, ông là Ủy viên BCH Hiệp hội DNDN CCB Việt Nam, Phó chủ tịch Thường trực Hội Doanh nhân CCB tỉnh Nam Định, người được mệnh danh là “bàn tay vàng” trong làng đúc đồng.
Đam mê nghề đúc đồng
Cách Hà Nội gần 3 giờ đi xe, men theo quốc lộ 21A, Công ty Đúc đồng Nam Thiên nằm ngay mặt đường. Bề ngoài, Công ty không bề thế, đồ sộ, nhưng bên trong thì cơ man là chuông, tượng, đồ thờ cúng… hàng đã hoàn thiện được bao bọc cẩn thận; hàng đang hoàn thiện để la liệt trên sàn, xếp đầy lối đi. Ở tuổi 58, giọng ông sang sảng, dáng người chắc chắn, đôi mắt sáng và nụ cười hiền hậu. Vui vẻ đưa tôi đi tham quan xưởng, ông bảo: “Nhà báo thông cảm, nhiều hàng quá, chưa kịp giao cho khách nên bề bộn”.
Qua trò chuyện, tôi được biết, ông quê ở xã Hải Anh, huyện Hải Hậu. Sau khi xuất ngũ năm 1987, ông lập gia đình rồi chuyển về quê vợ khởi nghiệp tại xã Xuân Ninh này. Ban đầu, ông làm việc tại Xí nghiệp ong Xuân Thủy - nơi đây đã vang danh cả nước nghề đúc đồng với hàng chục nghệ nhân đã từng trải qua quân ngũ nên nhanh chóng “hút” lòng đam mê của CCB Phan Trọng Điền. Ông được tham gia cùng các nghệ nhân phục dựng, tu bổ hàng trăm công trình văn hóa - lịch sử trong vùng. Vốn là người thông minh, khéo tay, sáng tạo, lại ham học hỏi, ông nhanh chóng nắm được nhiều bí quyết của nghề. Đặc biệt, ông được nghệ nhân, thương binh 2/4 Lê Văn Chiểu ở làng nghề Xuân Tiến xem như con đẻ, truyền dạy lại nghề nên nhanh chóng trở thành thợ cả. Ông Điền nhớ lại: “Ngày đó, tôi say việc đến nỗi đêm nào tôi cũng mơ thấy mình đang đúc đồng. Thế mà thật! Có lẽ là duyên nên mình càng cố gắng với nghề”.
Khi tay nghề đã vững, năm 2010, ông mạnh dạn huy động vốn của gia đình, người thân, thành lập Công ty Đúc đồng Nam Thiên, quy tụ được các nghệ nhân cũng là đồng đội của mình gây dựng công ty. Ông bộc bạch: “Tôi chọn đồng đội của mình bởi họ là những người lính được tôi luyện trong chiến đấu, có bản lĩnh vững vàng, không ngại khó, ngại khổ...”.Kể từ đây, ngày đêm ông cùng các nghệ nhân, người lao động chung sức, đồng lòng tạo nên những sản phẩm có chất lượng, tinh xảo đến từng chi tiết, trở thành địa chỉ uy tín, đáp ứng đa dạng nhu cầu của khách hàng. Nhờ vậy, tiếng vang của nghệ nhân Phan Trọng Điền cùng Công ty Nam Thiên như những tiếng chuông mà ông tạo ra ngày càng bay xa.
Khách hàng có thể dễ dàng chọn mua các sản phẩm từ đồ trang trí gia đình, đồ thờ cúng bằng đồng đến các sản phẩm lớn phục vụ tuế khí, pháp khí các tôn giáo. Trong đó, sản phẩm chủ lực của Công ty vẫn là đúc chuông, tượng đồng.
Mỗi sản phẩm là một tác phẩm nghệ thuật
Với kinh nghiệm hơn 30 năm trong nghề, CCB Phan Trọng Điền cùng các nghệ nhân đi khắp nơi tu bổ, phục dựng các sản phẩm đúc đồng độc đáo như: Đúc tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông ngồi thiền, cao 1,73m, đặt tại Am Ngọa Vân, chùa Yên Tử (Quảng Ninh); tượng vua An Dương Vương ngồi, cao 1,47m và các hạng mục bằng đồng tại Đình Cưu, xã Cổ Loa, Đông Anh (Hà Nội); đúc chuông, tượng Phật và toàn bộ đồ thờ ở chùa Phật Tích (Bắc Ninh)… Với trống đồng (Đại Pháp cổ) có kích thước mặt trống 1,7m, bụng trống 2,85m, trọng lượng 6.800kg, giá trống 1.780kg ông đúc cho Họ Đặng Việt Nam, ở Bình Định, được công nhận là kỷ lục trống đồng lớn nhất Việt Nam. 32 pho tượng danh nhân Họ Đặng cũng được xác lập Đền thờ có nhiều tượng đồng nhất cả nước (hiện nay ông đang làm pho tượng thứ 33). Đặc biệt, công trình chào mừng kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh gồm: Tượng Bác, Đại Hồng Chung, nặng 1.950kg; trống đồng... đặt tại đền Chung Sơn - nơi thờ gia tiên của Bác, ở Nam Đàn, Nghệ An, được nhân dân ngưỡng mộ.
Những năm qua, Công ty Đúc đồng Nam Thiên đã hoàn thành nhiều công trình có giá trị lịch sử quốc gia như: Tượng đồng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đặt tại Trường sĩ quan Chính trị; tượng đồng Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự… Mỗi sản phẩm của Nam Thiên đều chứa bao công sức, trí tuệ, tâm huyết, tình cảm của CCB Phan Trọng Điền và các cộng sự.
Ông kể: “Một sản phẩm từ lúc nhận mẫu, vào khuôn, gắn hoa tiết, lấy âm thanh... đến khi khách hài lòng phải mất trung bình từ 5-7 tháng, thậm chí hàng năm… Mỗi tượng, mỗi chuông đều có nét riêng của nó”.
Hiện nay, sản phẩm của Nam Thiên đã có mặt ở khắp các công trình văn hóa - lịch sử trong cả nước và sang Lào, Campuchia, Đài Loan, Singapore, Thái Lan…, được đánh giá cao về chất lượng, độ tinh xảo, đậm nét văn hóa truyền thống của người Việt.
Ông Điền cho rằng: “Tư tưởng người thợ phải thật sự thoải mái thì mới thả hồn mình vào tác phẩm; sự đam mê, tận tụy là yêu cầu cần có của người nghệ nhân. Để đúc được những bức tượng chất lượng tinh xảo, tôi tìm hiểu kỹ lưỡng về quê hương, gia đình thì mới thổi “hồn” cho sản phẩm. Với tôi, mỗi sản phẩm là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, riêng biệt”.
Theo ông, khó nhất là đúc chuông. Điều đặc biệt, khi đúc chuông của Nam Thiên là tạo âm thanh ngay từ lúc đúc khuôn, mỗi ngày chỉ đúc được 10cm, đúc xong thì thử âm, lại đúc, lại thử… cứ thế đến khi nào đạt mới dừng. “Đúc chuông là thế mạnh của Nam Thiên, khó có nơi nào tạo ra âm thanh được như Nam Thiên” - nghệ nhân Phan Trọng Điền khẳng định.
Đúc tượng, đúc chuông, làm đồ thờ cúng là nghề tâm linh. Vì vậy, ông Điền cho rằng, để làm được nghề này, trước hết phải có đạo đức, có tâm. Đồ thờ cúng của khách hàng đều là đấng tối cao, được mọi người tôn thờ, đặt lên ban thờ, chỗ trang nghiêm. Do vậy, người làm nghề phải yêu nghề, đam mê với nghề thì mới duy trì được.
Cuộc trò chuyện với ông ngắt quãng liên tục vì khách gọi điện nhờ tư vấn đúc tượng, khách đến mua đồ thờ. Trong đó, CCB Nguyễn Mạnh Trường - con của liệt sĩ Nguyễn Văn Nhưỡng, ở thị trấn Yên Định, huyện Hải Hậu đến đặt bộ ngũ sự (5 món) bằng đồng đểthờ tổ tiên. Vì tin tưởng vào nghệ nhân CCB Phan Trọng Điền nên ông Trường nhờ ông Điền tư vấn. CCB Nguyễn Mạnh Trường chia sẻ: “Mua bán thì rất nhiều chỗ, nhưng tôi gửi gắm niềm tin của mình vào Công ty Nam Thiên vì quý tấm lòng của ông Điền, là người thật thà, làm phúc là chính, được mọi người quanh vùng tín nhiệm lắm. Tôi quan niệm, đồ thờ cúng, mình mua của người xởi lởi thì mình cũng gặp nhiều may mắn”.
Truyền để giữ nghề
Ngoài việc phát triển Công ty, ông Điền luôn tâm huyết đào tạo thế hệ trẻ để lưu giữ nghề truyền thống. Công ty ông có hơn 30 lao động đều là những nghệ nhân tay nghề cao. Nghệ nhân trẻ Phạm Đức Tuấn, sinh năm 1997, gắn bó với Công ty 10 năm nay rất biết ơn ông Điền. Anh Tuấn chia sẻ: “Trong cuộc sống, bác Điền rất dễ tính, thoải mái, hòa đồng.Nhưng đối với công việc, bác luôn yêu cầu chúng tôi làm việc bằng “cái tâm” của người làm nghề. Không chỉ kiên trì chỉ bảo, kiểm tra cẩn thận, tỉ mỉ để truyền nghề mà bác Điền còn dạy kỹ năng, kinh nghiệm quý báu trong đời sống. Tôi luôn xem bác là cha, là thầy của mình”.
Con trai CCB, nghệ nhân Phan Trọng Điền là nghệ nhân Phan Tiến Đạt cũng theo bố học nghề từ nhỏ. Nhờ cố gắng, chăm chỉ, hiện nay anh Đạt đã nắm được những kỹ thuật đúc đồng do bố truyền lại.
Với sự nỗ lực của mình, nghệ nhân Phan Trọng Điền được Đảng, Nhà nước, các cấp, ngành T.Ư, địa phương tặng nhiều danh hiệu cao quý. Ông càng thấy vinh dự, tự hào hơn khi mình là người nối tiếp, trao truyền nghề đúc đồng truyền thống cho lớp nghệ nhân trẻ xuất sắc, tiếp tục đưa nghề bay cao, bay xa hơn.
Những chiếc chuông do Nam Thiên đúc thường được thỉnh vào thời khắc quan trọng của năm mới trongcác chùa, nhà thờ. Trong tiếng chuông, nghệ nhân Phan Trọng Điền gửi gắm tâm huyết, tình yêu của mình tạo nên thanh âm ngân vang, vô cùng thiêng liêng trong những ngày đầu xuân mới.
Vũ Minh